In de jaarrekening worden de verschillen in de “toelichting op het overzicht baten en lasten” groter dan € 100.000 verklaard. Onderstaand betreft per programma een samenvatting op hoofdlijnen (verschillen > € 0,5 mln.). De optelling tot het totaal per programma van het verschil tussen begroting en rekening die in onderstaande samenvatting niet wordt verklaard, bestaat uit een optelling van kleinere posten.
Programma 1 Onderwijs, economie en arbeidsparticipatie: € 2,1 mln. nadeel
De gemeente heeft een zorgplicht om te voorzien in voldoende openbaar onderwijs voor haar inwoners. Vanwege financiële problemen van de Stichting Stedelijk Onderwijs Zoetermeer (SSVOZ) heeft de raad in oktober 2020 ingestemd met een bestuursoverdracht aan de Stichting Lucas Onderwijs en is destijds een subsidie aan SSVOZ toegezegd van € 2,75 mln. In de begroting is hiervan € 2,1 mln. geraamd in 2021 en € 0,7 mln. in 2022. In de jaarrekening 2021 is de gehele subsidie verantwoord waardoor het geraamde bedrag in 2022 vrijvalt.
Vertraging in de oplevering van onderwijshuisvestingsprojecten betekent dat de afschrijvingslasten ook in de tijd doorschuiven. Dit heeft geresulteerd € 0,6 mln. lagere reguliere afschrijvingslasten. Ook was gerekend op extra afschrijvingslasten door sloop van gebouwen. De sloop heeft niet plaatsgevonden in 2022 waardoor deze extra afschrijvingslasten van € 1,4 mln. doorschuiven naar latere jaren.
Voor het herstel van constructiefouten/binnenklimaat bij 3 schoolgebouwen in Oosterheem is in 2022 bruto € 1,3 mln. beschikbaar gesteld. Dit budget budget als ook de werkzaamheden schuiven door naar 2023.
Er zijn in de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal minder kosten gemaakt als gevolg van krapte aan personeel op de arbeidsmarkt en dus minder personele inzet. Het gaat hier zowel om gebrek aan geschikte projectleiders om projecten op te starten en te implementeren, maar ook een gebrek aan personeel bij de samenwerkingspartners om projecten uit te voeren. Dit leidt tot een voordeel van € 2,8 mln. vanwege lagere uitvoerings- en trajectkosten.
Werkbedrijf De Binnenbaan heeft in 2021 een positief resultaat behaald van € 1,8 mln. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van De Binnenbaan heeft op 2 november jl. besloten, na winstbestemming, € 1,5 mln. dividend uit te keren aan de gemeente.
Er is in 2022 een financieel nadeel gerealiseerd van € 2,7 mln. bij het gemeentelijk budget voor de verstrekking van inkomensvoorzieningen. Zoetermeer presteerde structureel beter dan het objectieve verdeelmodel voorspelde waardoor er in 2022 een financieel nadeel gerealiseerd is van € 2,7 mln. op het gemeentelijk budget voor de verstrekking van inkomensvoorzieningen.
Het Rijk heeft de gemeente gevraagd te ondersteunen bij de maatregelen in het kader van de kinderopvangtoeslag. Dit beroep betreft enerzijds zaken in de uitvoering en anderzijds het kwijtschelden van gemeentelijke vorderingen op de betreffende groep ouders. De nog te ontvangen vergoeding van het Rijk met betrekking tot het jaar 2022 bedraagt € 2,5 mln.
Als gevolg van de sterk stijgende energieprijzen is er aanleiding om de huishoudens met lagere inkomens te ondersteunen in hun koopkracht. Het kabinet heeft daarvoor middelen vrijgemaakt om met inzet van de gemeenten, de huishoudens met een inkomen van maximaal 120% van de bijstandsnorm, een compensatie te verstrekken van € 1.300 per huishouden. In 2022 is € 8,5 mln. aan compensatie voor 6.800 huishoudens verstrekt. De uitvoeringskosten voor deze regeling zijn € 0,4 mln. Er is hierdoor een nadeel van € 7,7 mln. ontstaan.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Programma 2 Samen leven en ondersteunen: € 9,3 mln. voordeel
De verwachte uitgaven voor jeugdhulp Zorg in Natura (ZIN)/PGB komen uit op € 50,8 mln. Op totaalniveau is er een voordeel van € 1,07 mln. ten opzichte van het beschikbare budget. Dit voordeel is tegen de trend van de afgelopen jaren en tegen de verwachting van de ontwikkeling van het jeugdzorggebruik in. Vooralsnog stijgt het aantal jeugdigen met jeugdhulp in Zoetermeer. Het Servicebureau Jeugdhulp Haaglanden heeft geconstateerd dat sommige jeugdhulpaanbieders minder zorg inzetten als gevolg van personeelskrapte. Dit heeft als risico dat er mogelijk sprake is van uitgestelde zorgkosten, omdat jeugdigen nog geen/minder zorg ontvangen. Dit voordelige resultaat lijkt vooralsnog een incidenteel karakter te hebben en wordt hoofdzakelijk verklaard door:
• De eenmalig verkregen 2,5% prijscompensatie van circa € 1,3 mln.;
• Vrijgevallen declaraties: Voor de jaren 2015 tot en met 2018 stond in de administratie nog een aantal verwachte in te dienen declaraties open. Naar aanleiding van de controle door het Gemeentelijk Accountantsdienst van Den Haag over deze jaren valt er eenmalig € 0,6 mln. vrij;
• Door de uitvoering van het woonplaatsbeginsel is er € 0,4 mln. voordeel aan de batenkant: de zorgkosten van deze jeugdigen komen ten laste van andere gemeenten.
• De kosten voor specialistische jeugdhulp vallen lager uit.
Er is een risico op Jeugdhulpplus ontstaan als gevolg van de landelijke ontwikkelingen om jeugdigen niet meer op te vangen via jeugdhulpplus (JHP), maar volgens de landelijke politieke wens deze jeugdigen op te vangen in kleinschalige voorzieningen. Er is een voorziening hiervoor gevormd van € 0,8 mln. Het huidige vastgoed is ingericht op gesloten jeugdzorg, in combinatie met de dalende instroom JHP zorgt dit voor leegstand die niet wordt vergoed. In de regio Haaglanden hebben 2 aanbieders zich gemeld met financiële problemen als gevolg van bovenstaande ontwikkeling.
In 2022 is een start gemaakt met de inrichting van het programma Sociale innovatie op basis van de eerdere besluitvorming door de gemeenteraad. In november 2022 is het door het college vastgestelde programmaplan aan de raad aangeboden. Inmiddels is er een kernteam geformeerd met projectmanagers die allen werken aan de opstart van de projecten. Deze projecten variëren in grootte, doorlooptijd en complexiteit. In het programmaplan, onderdeel 'Projecten en implementatie', zijn de projecten inhoudelijk nader toegelicht. De uitvoeringfase van de projecten binnen programma 2 start in 2023 wat maakt dat de voor 2022 geraamde uitgaven voor deze projecten verschuiven naar 2023 en verder. Hierdoor is in 2022 voor deze projecten een lagere onttrekking dan geraamd aan de reserve Sociaal Innovatiefonds. Dit geeft een nadeel van € 1,3 mln.
Het aantal inwoners dat gebruik wil maken van huishoudelijke ondersteuning neemt jaarlijks toe. Mede op basis van de verwachte toename is voor 2022 een budget van € 13,9 mln. bepaald voor de huishoudelijke ondersteuning vanuit de Wmo. Deze toename is niet gerealiseerd door achterstanden bij het afhandelen van de meldingen Wmo. Hierdoor is € 1,7 mln. van het budget voor huishoudelijke ondersteuning niet besteed. Ook op de PGB's is er een voordeel van € 1,1 mln. ontstaan. Dit voordeel wordt deels veroorzaakt door de achterstanden die zijn ontstaan in de behandeling van meldingen Wmo. Daarnaast zien we de afgelopen jaren een daling van het aantal cliënten met een PGB-indicatie. Deze trend heeft zich waarschijnlijk doorgezet in 2022.
In het programmaplan, onderdeel 'Projecten en implementatie', zijn de projecten inhoudelijk nader toegelicht. De uitvoeringfase van de projecten, verbonden aan Doelstelling 2.2, te weten 'Innovatief wijkgericht en integraal ondersteuningsaanbod gericht op preventie' starten in 2023. Dit maakt dat de voor 2022 geraamde uitgaven van € 1,0 mln. voor deze projecten verschuiven naar 2023 en verder.
Op de opvang van Oekraïners is een voordeel van € 4,15 mln. Op het moment van de besluitvorming over de opvang was nog niet alles bekend over de duur, de kosten en de omvang van de normvergoeding van het Rijk. Voor de lasten en baten was € 2,6 mln. begroot. Het Rijk vergoedt niet de werkelijke kosten, maar hanteert een vaste vergoeding op basis van normen. De vaste vergoeding is hoger dan de werkelijke lasten.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Programma 3 Leefbaarheid, duurzaam en groen: € 8,8 mln. nadeel
De parkeeropbrengsten staan onder druk door thuiswerken, online-winkelen en concurrerende winkelcentra. Daarnaast pakt de bezoekersregeling negatief uit en zijn de kosten voor het parkeerbeheer en onderhoud lager. Hierdoor ontstaat per saldo een nadeel van € 0,8 mln. Op de afvalinzameling is een voordeel ontstaan van € 1,2 mln. Dit bestaat uit een voordeel van € 0,2 mln. op de baten door voornamelijk hogere afvalstoffenheffing en vergoedingen voor oud papier en kanton en vergoedingen die de gemeente ontvangt en een voordeel op de lasten van € 1,0 mln. door o.a. minder ingezameld restafval en gft dan begroot.
Het Duurzaamheidsfonds is in 2022 gevormd voor de bevordering van energiebesparing, het aardgasvrij maken en de opwek van duurzame energie. Het budget van de jaarschijf 2022 is nog niet besteed. Dit komt omdat de raad een opdracht heeft gegeven om criteria per bestedingscategorie op te stellen. Het budget was € 1,3 mln. op de uitgaven en € 1,3 mln. vanuit het duurzaamheidsfonds.
Al geruime tijd zijn de prijzen van materialen en brandstoffen extreem aan het stijgen. In eerste instantie onder invloed van de coronacrisis en in 2022 vanwege de onzekere situatie rond de oorlog in Oekraïne. Hierdoor ontstaat een nadeel van € 1,5 mln. als gevolg van prijsstijgingen.
De gemeente investeert in de openbare ruimte. Door achterstanden bij met name wegen en civieltechnische kunstwerken zijn extra kosten van € 1,6 mln. gemaakt in 2022. Daarnaast is voor de aanpak van groot onderhoud in 2022 € 0,8 mln. extra budget nodig en voor vervangingen die niet geactiveerd kunnen worden is ook nog € 1,0 mln. extra benodigd. De totale extra last op de exploitatie voor 2022 bedraagt daarmee € 1,9 mln.
De afsluiting en ontmanteling van de Nelson Mandelabrug geeft een nadeel van € 6,39 mln. In december 2022 is een deel van het brugdek eruit gehaald en is een tijdelijke brug geplaatst. Ook zijn er tijdelijke maatregelen getroffen voor de bereikbaarheid van het openbaar vervoer. De brug is 26 januari 2023 weer geopend. Er zullen nog jaarlijkse kosten zijn voor onder andere de huur van de tijdelijke brug en bijbehorende onderhoudskosten totdat er een nieuwe oplossing is.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Programma 4 Vrije tijd: € 2,6 mln. nadeel
De gerealiseerde baten van de exploitatie van de sportaccommodaties vallen € 0,5 mln. lager uit dan begroot. Dit betreft voornamelijk huurcompensatie coronanoodsteun. Daarnaast is er een nadeel van € 1,0 mln. ontstaan op sloopwerkzaamheden. Deze sloopwerkzaamheden hebben niet plaatsgevonden. Bij de Welzijnsaccommodaties leverde de huuropbrengsten € 0,3 mln. minder op dan begroot en zijn de lasten 0€ 0,5 mln. hoger door een storting in de voorziening groot onderhoud overige accommodaties.
Er is een voorziening gevormd voor de financiële gevolgen van het besluit tot het beëindigen van de subsidie voor museum De Voorde. In de jaarrekening is daarom een bedrag ter grootte van de gegarandeerde geldlening (stand 31-12-2022) in de voorziening gestort.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Programma 5 Veiligheid: € 0,1 mln. voordeel
Er zijn geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Programma 6 Dienstverlening: € 1,2 mln. nadeel
Voor het afhandelen van WABO-vergunningen worden leges in rekening gebracht, waarvoor in de begroting een raming van € 6,9 mln. is opgenomen. Het aantal aanvragen ligt lager dan verwacht en de werkelijke legesinkomsten zijn uitgekomen op € 3,8 mln. Een verschil van € 3,1 mln. nadelig.
Op grond van de Wet Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers (Appa) is een voorziening getroffen voor de pensioenverplichtingen aan wethouders.
Jaarlijks wordt op basis van de nieuwe herijkte renteberekening een bedrag gestort in of onttrokken uit deze voorziening. Dit bedrag is zichtbaar in de exploitatie. Een rentedaling betekent dat de voorziening aangevuld moet worden en een rentestijging betekent normaal gesproken een vrijval uit de voorziening ten gunste van de exploitatie. Door het stijgen van de rente in 2022 is op de uitgaven een voordeel van € 0,1 mln. behaald en op de inkomsten een voordeel van € 0,7 mln.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Programma 7 Inrichten van de stad: €1,2 mln. voordeel
Er is een voordeel van € 1,2 mln. voor de uitvoering van het Grondbeleid. Het voordelig resultaat van € 1,2 mln. is ontstaan doordat er vennootschapsbelasting (Vpb) over het voordelige resultaat moet worden afgedragen aan het Rijk.
Daarnaast is op de uitvoering van de Strategische Agenda Zoetermeer 2040/schaalsprong een voordeel van € 1,6 mln. ontstaan.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Overzicht Overhead: € 0,6 mln. voordeel
Voor het invullen en uitvoeren van de maatregelen van flankerend (personeels) beleid, als gevolg van het traject ‘ombuigen en vernieuwen’, is een budget beschikbaar van € 0,9 mln. De (personele) gevolgen van de maatregelen worden grotendeels later, in 2023, en verwacht. Hierdoor is in 2022 een voordeel ontstaan van € 0,5 mln. Daarnaast is er een nadeel van € 0,7 mln. ontstaan als gevolg van een suppletieaangifte BTW 2020.
Medewerkers kunnen vanaf 1 januari 2022 bovenwettelijke vakantie-uren sparen. Hiermee kunnen medewerkers passend bij hun levensfase hun bovenwettelijke vakantie inzetten op een manier die aansluit bij hun persoonlijke levens- en carrièreplanning en het gemeentelijke vitaliteitsbeleid. Er is een voorziening hiervoor getroffen. Dit geeft een nadeel van € 72.000 .
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien: € 37,4 mln. voordeel
De opbrengst OZB 2022 laat een voordeel zien van € 1,8 mln.
Het voordeel wordt verklaard door een incidenteel effect van € 1,2 mln. meeropbrengst vanwege waardeontwikkeling en € 0,6 mln. meeropbrengst deels door volume ontwikkelingen en deels vanwege actualisering/inhaalslag in de aansluiting tussen de Basisadministratie Gebouwen en de belastingadministratie.
Op de algemene uitkering is een voordeel behaald van € 36,1 mln. Het rijk heeft gedurende het jaar veel middelen toegevoegd vanwege hogere uitgaven van het rijk zelf (trap op trap af), vanwege veel extra taken (waarvan de grootste de energietoeslag is) en doordat het rijk de energietoeslag voor 2023 alvast aan de gemeente heeft uitbetaald in 2022.
Er zijn verder geen activiteiten die per saldo een voor- of nadeel geven van meer dan € 0,5 mln.
Heffingsbedrag vennootschapsbelasting € 0,9 mln. nadeel
Begroot is een winst 2022 van bijna € 5,6 mln. In werkelijkheid is de berekende winst € 9,6 mln. Hierdoor is de te betalen Vpb grondbedrijf € 1,0 mln. hoger dan begroot.
