Programma 2 Samen leven en ondersteunen

Vergroten zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie
In het jaar 2022 is de nasleep van de COVID-19-pandemie nog merkbaar. Het bleek een uitdaging om de inwoners te kunnen bereiken.

Jeugd
Na de verschillende periodes van thuisonderwijs bleek dat de sociaal-emotionele gezondheid van veel jeugdigen was verslechterd. In 2022 zijn diverse interventies binnen het onderwijs ingezet om de mentale weerbaarheid van jeugdigen te versterken. Binnen de jeugdhulp wordt een groot beroep gedaan op met name de ambulante zorg. Jeugdhulpaanbieders hebben last van de krapte op de arbeidsmarkt, wat zich landelijk voordoet.  Hierdoor wachten jeugdigen soms langer op hulp dan wenselijk is. Dit is een probleem dat niet eenvoudig op te lossen is. Het Rijk en de gemeenten hebben in 2022 geen overeenstemming kunnen bereiken over de inhoud en voorwaarden van de Hervormingsagenda Jeugd.

Wmo
Er zijn door de gemeente samen met inZet afspraken gemaakt voor het programma Sociale Innovatie voor wijkgerichte ondersteuningspakketten op basis van Positieve Gezondheid. Het afgelopen jaar heeft de gemeente ook bijgedragen aan het strategisch samenwerkingsverband (Zoetermeer 2025) van zorgaanbieders en financiers. De preventiecoalitie en een Lokaal Preventieakkoord met maatregelen en activiteiten die een gezonde leefstijl bevorderen zetten in op een zo gezond mogelijk leven voor de Zoetermeerse inwoners. 
Een gezonde leefomgeving van inwoners wordt ondersteund door netwerken ter versterking van de sociale basis. Het college heeft samen met organisaties gewerkt aan het aanpakken van eenzaamheid en tot stand brengen van betekenisvolle verbindingen tussen inwoners. Een netwerk van sociale eetvoorzieningen heeft in 2022 een start gemaakt onder de noemer Eten & Ontmoeten. Aanvullend kwam er een extra waardering voor mantelzorgers.
Tot slot is er gewerkt aan de voorbereiding van de geplande doordecentralisatie van beschermd wonen waarin de visie voor zoveel mogelijk zelfstandig wonen binnen een eigen, veilige woonplek centraal staat.

 Normaliseren, preventie en vroegsignalering
De gemeente zet zich in om alle jeugdigen een goede start te geven en een breed aanbod aan preventieve voorzieningen beschikbaar te hebben. Naast het reguliere aanbod is in 2022 extra ingezet op:

• Het vergroten van de weerbaarheid van jeugdigen in het basisonderwijs. Er is groepsaanbod ontwikkeld voor diverse leeftijdsgroepen. Het gaat onder meer om trainingen op het gebied van faalangst en omgaan met sociale media. Het aanbod wordt op een aantal basisscholen ingezet. De ouders van de jeugdigen worden zoveel mogelijk betrokken bij de trainingen. Er zijn 40 trainingen gegeven op 31 basisscholen. 
• 'Happyles' is dit jaar beschikbaar geworden voor alle scholen voor voortgezet onderwijs. Het betreft een bewezen effectieve groepsinterventie gericht op het voorkomen en tijdig signaleren van sociaal-emotionele problemen bij leerlingen.
• Daarnaast is Preventie+ van start gegaan. Dit is een interventie voor gezinnen met kinderen op het basisonderwijs en voortgezet onderwijs, waarbij lichte ondersteuning wordt geboden op basis van de behoefte van het gezin.
• Als onderdeel van het project ‘Resultaat gestuurde inzet voor jeugd & gezinnen’ (onderdeel van het Sociaal Innovatieprogramma) is in 2022 aangesloten bij het landelijk traject Impact in de Wijk van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI). Samen met het NJI en vier andere gemeenten in Nederland (Amersfoort, Helmond, Nijmegen en Rotterdam) zijn de eerste stappen gezet om ‘de staat van de jeugd in Zoetermeer’ in kaart te brengen.  Dit wordt bepaald aan de hand van negen maatschappelijke resultaatgebieden die essentieel zijn voor gezond, veilig en kansrijk opgroeien. Deze negen resultaatgebieden zijn:
  • Meer jeugdigen leveren betere prestaties op school en behalen hun schooldiploma;
  • Meer jeugdigen hebben werk;
  • Meer jeugdigen doen mee aan sport, cultuur en vrijwilligerswerk;
  • Meer jeugdigen groeien op in een veilige thuissituatie;
  • Meer jeugdigen groeien op in een veilige wijk en veilige schoolomgeving;
  • Minder jeugdigen maken zich schuldig aan criminaliteit;
  • Meer jeugdigen hebben een betere sociaal-emotionele gezondheid;
  • Meer jeugdigen hebben een betere algemene gezondheid;
  • Meer jeugdigen gedragen zich gezonder.
• Het jongerenwerk heeft zich met name gericht op het welzijn van de jeugd na de COVID-19-pandemie. Er is ook ervaring opgedaan met digitaal jongerenwerk. Door twee online game-evenementen in de tweede week van de kerstvakantie (eerste week januari 2022) zijn honderden jongeren op een andere manier bereikt. Het bereik via sociale media liep per evenement op tot rond de 9.000 jongeren. 

Verbinding versterken in het sociaal domein, in het bijzonder tussen onderwijs en jeugdhulp

De gemeente zet zich in om de verbinding tussen het onderwijs en de jeugdhulp te versterken.

• Binnen het speciaal onderwijs is op de school De Musketier een pilot gestart om de aansluiting tussen onderwijs en jeugdhulp te verbeteren. De pilot loopt van maart 2022 tot de zomervakantie van 2023.
• Er is een traject gestart om de zorgstructuur binnen het voortgezet onderwijs te versterken. In samenwerking met het samenwerkingsverband passend onderwijs en de scholen voor voortgezet onderwijs wordt toegewerkt naar concrete acties.
• Door de groei van het aantal jeugdigen dat onderwijs volgt in een Internationale Schakelklas, groeide het aantal jeugdigen met een extra ondersteuningsbehoefte. Voor hen is extra inzet van het schoolmaatschappelijk werk georganiseerd. 

Kwalitatief hoogwaardige, duurzame, kosteneffectieve en resultaatgerichte jeugdhulp

• Het aantal jeugdigen dat gebruikmaakt van specialistische jeugdhulp is in 2022 toegenomen. In 2022 maakten 4.783 jeugdigen gebruik van specialistische jeugdhulp. In 2021 was dit 4.641 jeugdigen en in 2020 betrof het 4.431 jeugdigen (gegevens op peildatum 24 februari 2023). De groei vindt met name plaats binnen de ambulante jeugdhulp en de jeugd-GGZ. De aanmeldingen bij de gemeentelijke toegang van Jeugd- en Gezinshulp namen toe. Ten opzichte van 2021 was sprake van een stijging van 12,6%. Bij de Perspectiefnota 2023 is budget voor meer formatie toegekend. De tweede helft van het jaar heeft in het teken gestaan van het werven en inwerken van extra personeel. 
• In februari 2022 heeft de raad het Uitvoeringsplan bij de Regiovisie Jeugdzorg Haaglanden vastgesteld. Prioriteit lag onder meer op het verkrijgen van inzicht in de wachttijden voor specialistische jeugdhulp. Daarnaast zijn  de gecertifieerde instellingen (GI’s) verdergegaan met het uitvoeren van de verbeterplannen. Dit vooruitlopend op het toekomstscenario Jeugdbescherming (wetsvoorstel 2024). Ook is ingezet op de doorontwikkeling van de JeugdzorgPlus. Het aantal jeugdigen dat gebruikmaakt van deze voorziening daalt snel en dit leidt tot financiële problemen bij de aanbieders van JeugdzorgPlus. Halverwege 2022 verscheen de eerste Monitor Regiovisie Jeugdzorg Haaglanden.  
• Er is een start gemaakt met het project Herijking Toegang tot Jeugdhulp waarbij het doel is om te komen tot een toekomstbestendige toegang tot jeugdhulp. 

Aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling

• Zowel regionaal als lokaal is ingezet op het voorkomen en stopzetten van huiselijk geweld en kindermishandeling. Regionaal ingezette projecten - waar ook Zoetermeer aan deelneemt - zijn geïmplementeerd dan wel afgerond of worden voortgezet. Het gaat om projecten als MDA++ en intensief casemanagement (ICM), twee specialistische aanpakken van ernstig huiselijk geweld en kindermishandeling. Daarnaast zijn medewerkers van het gemeentelijk Veilig Verder Team getraind in de methodiek die regionaal wordt ingezet . Deze methodiek Signs of Safety beoogt een veilige (opvoed)situatie te creëren voor kinderen.

Doel gehaald: Nee
Toelichting: De gemiddelde leeftijd waarop jeugdigen instromen in de specialistische jeugdhulp is licht gestegen in 2022, maar ligt al een aantal jaar rond de leeftijd van 9 jaar.  

Doel gehaald: Ja
Toelichting: Het gaat om kleine verschillen, maar de gemiddelde leeftijd waarop jeugdigen uitstromen uit de jeugdhulp is licht gedaald.

Doel gehaald: Nee
Toelichting: De Verwijsindex is een digitaal systeem waarin professionals uit bijvoorbeeld de jeugdzorg of het onderwijs een signaal kunnen afgeven, dat zij betrokken zijn bij een jeugdige (0-23 jaar). Als twee of meer professionals een signaal afgeven over dezelfde jeugdige ontstaat een match. Vervolgens kunnen professionals met elkaar afstemmen om de jeugdige en het gezin zo goed mogelijk te ondersteunen.
De staatssecretaris van VWS heeft in september 2022 in een brief aan de Tweede Kamer aangegeven dat het plan is om de Verwijsindex als wettelijke verplichting uit de Jeugdwet wordt geschrapt. Er is onvoldoende draagvlak bij gemeenten, professionals en cliëntenorganisaties om te komen tot de beoogde landelijke dekking. Zolang de wet nog niet is aangepast, moeten gemeenten hun wettelijke taken blijven uitvoeren en zorgen dat het mogelijk is om meldingen in de Verwijsindex te doen, door het in stand houden van een regionaal meldingssysteem. 

Het aantal organisaties dat actief signaleert in de Verwijsindex is beperkt. Dit maakt dat er minder signalen over Zoetermeerse jeugdigen zijn afgegeven in 2022. Minder signalen leiden ook tot minder matches. Matches die ontstaan, hebben voor professionals vaak minder toegevoegde waarde, omdat deze 'verwacht' zijn; men is al op de hoogte dat de betreffende organisatie ook betrokken is bij de jeugdige. Dit leidt in zichzelf weer tot minder bereidheid tot signaleren. 

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Het aantal adviezen aan professionals en inwoners ligt lager dan begroot. Veilig Thuis kampt met personeelskrapte waardoor de wachttijd oploopt. 

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Het aantal meldingen door professionals en inwoners is gestegen ten opzichte van 2021. De doelstelling uit de begroting wordt echter niet gehaald. Veilig Thuis kampt met personeelskrapte, waardoor de wachttijd voor het afhandelen van meldingen oploopt.

Doel gehaald: Ja
Toelichting: Procentueel neemt het aantal jeugdigen af dat minimaal drie jaar onafgebroken jeugdhulp ontvangt. De meeste jeugdigen ontvangen één of twee jaar jeugdhulp. 

Verenigingen en vrijwilligers
In 2022 is er samen met de vrijwilligersondersteuning 'Zoetermeer voor Elkaar' nieuw aanbod geïntroduceerd. Na afloop van de COVID-19 maatregelen kwam er meer contact met vrijwilligersorganisaties. Er zijn twee netwerkbijeenkomsten georganiseerd en vier themabijeenkomsten/trainingen. De website met het vacatureplatform is vernieuwd, waardoor vraag- en aanbod en informatie beter vindbaar zijn. Een maandelijkse nieuwsbrief en themapagina werden geïntroduceerd om bekendheid te bevorderen. Er is een nulmeting uitgevoerd over bekendheid van het platform ‘Zoetermeer voor Elkaar’, die jaarlijks zal worden herhaald.

Aanpak eenzaamheid
De gemeente heeft samen met de 'Community tegen Eenzaamheid' Zoetermeer in 2022 veel activiteiten georganiseerd om het bewustzijn over eenzaamheid in de stad te vergroten en eenzaamheid te bestrijden. Er waren drie netwerkbijeenkomsten, de communicatie over eenzaamheid is versterkt, en er zijn door de deelnemers verschillende initiatieven uitgevoerd. Zo is voor jongeren het ‘Kom Erbij’ festival georganiseerd met een werkconferentie en workshops over eenzaamheid op middelbare scholen. Hiermee werd ingespeeld op de gevolgen van de coronacrisis, waarbij veel jongeren eenzaamheidsgevoelens ontwikkelden. Andere activiteiten van de community zijn onder meer een zomerprogramma met activiteiten en een project waarbij via cultuur in de wijken eenzaamheid bespreekbaar wordt gemaakt. Ook werd daarbij een boekje met foto’s en persoonlijke verhalen over eenzaamheid ontwikkeld. In het najaar vond de jaarlijkse week tegen eenzaamheid plaats en rond de Kerst organiseerde Magisch Zoetermeer weer lunches en een wensenactie voor eenzame ouderen. Ook opende Café Max zijn deuren. Hier staat ontmoeting centraal en worden diverse activiteiten voor met name ouderen georganiseerd.

Het aantal 'Lief en Leed'-straten groeide van 60 naar 80. In het najaar vond de ‘Liefste Straat van Zoetermeer verkiezing’ plaats. Gangmakers uit de Lief en Leedstraten ontmoetten elkaar om ervaringen te delen en elkaar te inspireren.

Tot slot heeft het project 'Kom naar buiten'  Zoetermeerders bij elkaar gebracht voor meer contact tussen buurtbewoners. De 'Kom naar Buiten'-bus ging meer dan 40 keer de wijk in om aan te sluiten bij evenementen.

Eten & Ontmoeten
Er is een start gemaakt met het creëren van een netwerk van sociale eetvoorzieningen, Eten & Ontmoeten. Als eerst is er ingezet op zoveel mogelijk zichtbaarheid voor het netwerk van sociale eetvoorzieningen in Zoetermeer. Er is gestart met het maken van een sociale routekaart met sociale eetvoorzieningen in Zoetermeer. 

Gebiedsgerichte ondersteuning in het sociaal domein
In 2022 is de gebiedsgerichte ondersteuning in het sociaal domein verder geïmplementeerd en ontwikkeld. De gemeente en uitvoerende organisatie inZet hebben onder andere nadere afspraken gemaakt over de (financiële) randvoorwaarden, de wijze van registratie en verantwoording en het versterken van de intakeprocedure van nieuwe cliënten. Tevens hebben de gemeente en inZet nauw samengewerkt om de overdracht van cliënten van latende partijen naar inZet af te ronden. 

Ook zijn er in 2022 door inZet gezamenlijk met de gemeente afspraken gemaakt in kader van het programma Sociale Innovatie. Deze opdracht behelst een plan om wijkgerichte ondersteuningspakketten te ontwikkelen die innovatieve methodieken bevatten op basis van Positieve Gezondheid. Dit plan geeft tevens uitvoering aan de ontwikkelopdracht die inZet vanuit de aanbesteding heeft meegekregen van de gemeente.  

Om inwoners met vragen en zorgen over geld en schulden te helpen, heeft de gemeente in overleg met inZet een Geldpunt geopend. Op het inlooppunt van inZet in Seghwaert kunnen inwoners nu ook met al hun geldvragen terecht. Waar mogelijk helpt inZet, en indien nodig brengt inZet inwoners in verbinding met andere organisaties die hen verder kunnen helpen. Hiermee is tevens de relatie van inZet met schuldhulpverlening en armoedebestrijding versterkt, wat ook een ontwikkelopdracht is die inZet vanuit de aanbesteding heeft meegekregen van de gemeente.

Mantelzorgondersteuning
De druk op mantelzorgers in 2022 neemt toe in verband met de vergrijzing. De mantelzorgondersteuning is sinds de komst van inZet daar ondergebracht. Mantelzorgers kunnen bij inZet terecht voor ondersteuning voor zichzelf en hun naasten. In verband met de COVID-19 pandemie heeft de raad eind 2021 extra middelen beschikbaar gesteld om extra waardering uit te spreken voor mantelzorgers. De extra waardering voor mantelzorgers is in 2022 uitgevoerd door Palet Welzijn. Tot slot is er ook voor jongere mantelzorgers een activiteit georganiseerd om deze groep ook wat extra waardering en aandacht te geven.

Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang
De doordecentralisatie van beschermd wonen is door het Rijk uitgesteld naar 2024. Dit betekent dat de formele transitie van taken en financiën pas vanaf dat moment plaats zal vinden. In 2022 is samen met de andere gemeenten uit de regio Haaglanden verder gewerkt aan het uitvoeren van de transformatieopgaven zoals deze zijn benoemd in de Regiovisie Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang 2022 – 2025. Daarnaast is eind 2022 het implementatietraject van de doordecentralisatie weer opgestart.

De maatschappelijke opvang blijft de komende jaren een verantwoordelijkheid van de Centrumgemeente Den Haag. Vanuit de eenmalige financiële impuls voor de Regio Haaglanden om dak- en thuisloosheid tegen te gaan is er samen met de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Rijswijk en Wassenaar gestart met Kamers met Aandacht. Deze pilot is uiteindelijk gestopt vanwege een lager aantal aanmeldingen van zowel verhuurders als jongvolwassenen. Sinds maart 2020 heeft Zoetermeer de pilot Daklozenpunt. Deze pilot wordt in 2023 geëvalueerd. 

Wmo Maatwerkvoorzieningen
Veel cliënten met een indicatie voor begeleiding en/of dagbesteding zijn overgedragen naar inZet na afloop van hun indicatie. Deze cliënten krijgen nog wel ondersteuning, maar tellen niet meer mee in het aantal klanten met een maatwerkvoorziening. Hierdoor daalt het aantal klanten met een maatwerkvoorziening, maar deze daling wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de hoge instroom van nieuwe cliënten die een beroep doen op een Wmo-voorziening.

Passend wonen met zorg
Om inwoners zo zelfstandig mogelijk te laten wonen, zijn voldoende geschikte woningen nodig. Door de dubbele vergrijzing en veranderende zorgbehoefte is er een toenemende vraag naar diverse woonvormen met of zonder zorg en woonzorglocaties. De gemeente heeft een faciliterende rol in het organiseren van wonen met zorg op locaties en gemeenschappelijke ruimten in wooncomplexen.

Open Stad
In 2022 is er gewerkt aan de uitvoering van de Agenda Open Stad. Er is aandacht besteed aan de bewustwording van toegankelijkheid. Dit gebeurde met een bijeenkomst Toegankelijk Ontwikkelen in oktober. De Toegankelijkheidsraad heeft maandelijks twee tot drie (mondelinge) adviezen uitgebracht en schouwen uitgevoerd rond wijk(gezondheid)centra. De gemeente heeft gewerkt aan verbeteringen op basis van de adviezen van de Toegankelijkheidsraad. 

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Het gemiddeld budget per cliënt is gedaald ten opzichte van 2021, maar is hoger dan begroot. Dit verschil wordt verklaard doordat het budget op een andere manier wordt samengesteld waardoor de cijfers niet met elkaar te vergelijken zijn.

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Het percentage tevreden cliënten is toegenomen ten opzichte van vorig jaar en zit met 79% bijna op het begrote percentage. 
De exacte redenen waarom het percentage cliënten dat de ondersteuning vindt passen bij de hulpvraag net lager is dan 80% zijn niet bekend. Het Cliëntervaringsonderzoek (CEO) is anoniem waardoor respondenten niet om een nadere toelichting gevraagd kan worden. 

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Het percentage is toegenomen ten opzichte van het percentage uit 2021. De exacte redenen waarom het percentage cliënten dat de ondersteuning vindt passen bij de hulpvraag lager is dan 80% zijn niet bekend. Het Cliëntervaringsonderzoek (CEO) is anoniem waardoor respondenten niet om een nadere toelichting gevraagd kan worden. Het percentage tevreden cliënten is toegenomen ten opzichte van vorig jaar.

Doel gehaald: Ja
Toelichting: 87,3% van de respondenten van het klanttevredenheidsonderzoek van inZet beoordeelt de dienstverlening van inZet gemiddeld met een 8. 

Doel gehaald: Ja
Toelichting: De gemeente en inZet hebben ingezet op de ondersteuning van mantelzorgers.

Doel gehaald: Ja
Toelichting: Mantelzorgers ervaren hun eigen omgeving traditioneel als belangrijke ondersteunende factor.  

Doel gehaald: Nee
Toelichting: De gemeente heeft hierin maar een beperkte invloed. Er is geen directe oorzaak te noemen waarom er in 2022 sprake is van een kleine afname ten opzichte van 2021. De mate waarin mantelzorgers zich over het geheel genomen ondersteund voelen fluctueert jaarlijks. Het is goed mogelijk dat mantelzorgers zich over de gehele linie zwaarder belast voelen, dat kan ook komen door externe factoren.

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Er is in 2022 een stabilisatie te zien van het aantal vrijwilligers. 

Doel gehaald: Nee
Toelichting: Ten opzichte van 2021 is er een afname te zien in de eenzaamheidsscore. De stijging van de eenzaamheidsscore in voorgaande jaren heeft zeer waarschijnlijk te maken met de maatregelen van COVID-19.

In 2022 is het lokaal gezondheidsbeleid voortgezet vanuit de vier prioriteiten:

• Vitaal ouder worden
• Gelijke kansen op leven
• Lekker in je vel ((preventieve) GGZ)
• Samen werken aan (positieve) gezondheid .

Samen met onder meer subsidiepartners is ingezet op activiteiten die een gezonde leefstijl bevorderen. Deze activiteiten richten zich vooral op collectieve preventie, voor alle inwoners of voor inwoners met een verhoogd gezondheidsrisico. Een voorbeeld hiervan is de campagne 'We zijn zelf het medicijn'. Daarnaast is gewerkt aan de verdere verspreiding van de Gezonde School aanpak. Hierbij hebben 17 scholen (27%) een Gezonde School vignet ontvangen en daarnaast is er met 15 scholen (22%) contact vanuit de Gezonde School-aanpak. 

Zoetermeer 2025
Vanuit het samenwerkingsverband Zoetermeer 2025 is de actielijn preventie en chronische zorg van start gegaan. In Meerzicht heeft de Preventiecoalitie een onderzoek uitgevoerd om samen met inwoners en professionals te werken aan het verbeteren van manieren om gezonder te leven in de wijk. Daarnaast wordt gewerkt aan het verder verspreiden van Positieve Gezondheid als leidraad om gezond te leven te bevorderen. De Preventiecoalitie wordt gefinancierd met subsidie vanuit het Ministerie van VWS.

Doel gehaald: Ja
Toelichting: De meeste inwoners ervaren een goede tot zeer goede gezondheid.

Financiën op hoofdlijnen
Doelstelling 2.1 
Het budget is grotendeels ingezet voor jeugdhulp. Daarnaast is het budget besteed aan subsidies voor de Stichting Jeugdgezondheidszorg (JGZ), Meerpunt (netwerkorganisatie en een samenwerkingsverband tussen 25 partners in Zoetermeer die werken rondom jeugd en gezin), het jongerenwerk en de bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen Servicebureau Jeugdhulp Haaglanden en Veilig Thuis Haaglanden. Ook de kinderopvang op basis van een sociaal medische indicatie is uit dit budget bekostigd.

Doelstelling 2.2
Het budget is grotendeels ingezet ten behoeve van de gebiedsgerichte ondersteuning door inZet, de individuele maatwerkvoorzieningen Wmo (huishoudelijke hulp, vervoers- en woonvoorzieningen e.d.) en voor specialistische ondersteuning onder regie van de gemeente. Daarnaast is een deel van het budget bestemd voor Algemene voorzieningen die worden gesubsidieerd door de gemeente

Doelstelling 2.3
Het budget is in 2022 besteed aan preventief gezondheidsbeleid en aangewend voor de gemeentelijke bijdrage aan de GGD Haaglanden.

Voor een verklaring van verschillen tussen begroting en rekening wordt verwezen naar hoofdstuk Jaarrekening/Toelichting op het overzicht van baten en lasten.