Financiering

De treasuryfunctie ondersteunt de uitvoering van de programma’s met als doelstelling: “Het beheren van financiële posities en geldstromen op een zodanige wijze dat de daaraan verbonden risico's worden beperkt en de daarmee gepaard gaande kosten en opbrengsten worden geoptimaliseerd". De beheersing van deze geldstromen dient uitsluitend de publieke taak. Het prudente karakter van de treasury-activiteiten staat hierbij voorop. Uit de treasury-activiteiten volgen rentelasten en/of rentebaten.

In deze paragraaf wordt ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen in 2023, op de uitkomsten van het risicobeheer en op het renteresultaat.

De gemeente heeft per saldo een liquiditeitsoverschot: er is meer geld in kas dan dat er (langlopende) leningen zijn. Om die reden hebben de hierna beschreven ontwikkelingen betrekking op het uitzetten van geld en niet op het aantrekken van leningen.  

Marktrentes 2023 kortlopende leningen u/g
De €str of voluit Euro Short term rate, is opgezet om weer te geven hoeveel een bank moet betalen wanneer deze tot de volgende werkdag (overnight) geld leent van diverse financiële tegenpartijen zonder daarbij zekerheid te stellen (dit wordt soms ‘ongedekt’ genoemd). Tot deze tegenpartijen behoren banken, geldmarkt-, beleggings- en pensioenfondsen, evenals andere financiële partijen, waaronder centrale banken.

Het rente tarief van schatkistbankieren is afgeleid van de €str. In onderstaande grafiek is het verloop van de €str weergegeven. Hierin zijn tien renteverhogingen te zien waarvan er zeven in 2023 plaatsvonden.

 
Omdat wij geen visie hebben op de renteontwikkeling zouden we normaal gesproken in geval van over- liquiditeit dit geld voor langere tijd (3 maanden tot 1 jaar of als de financieringsbehoefte de ruimte laat enkele jaren) uitzetten in de vorm van een deposito. In 2023 is hier om twee redenen die in elkaars verlengde liggen vanaf geweken;

1. De rentecurve was invers, de korte rente was hoger dan de lange rente.
2. De ECB kondigde begin 2023 aan meerdere keren de rente te verhogen, dit was gedeeltelijk de oorzaak van de onder punt 1 genoemde situatie,

Door deze twee punten wisten we dat de rente die de schatkist gaf het meeste rendement zou opleveren en dus heeft de gehele overliquiditeit het hele jaar bij de schatkist gestaan.

Marktrentes 2023 langlopende leningen u/g
Rentescenario
In 2023 gold het volgende rentescenario:

Om renteschommelingen geen invloed te laten hebben op de exploitatie, hanteren wij een rentescenario. De systematiek en "spelregels" van dit scenario zijn vastgelegd in de in 2018 vastgestelde rentenota. Bovenstaand het rentescenario dat van toepassing was in het jaar 2023.  Hierin staat het laatste jaar voor langlopende leningen op 2%. Dit percentage wordt in de berekening van de financiële consequenties bij investeringsbeslissingen verwerkt.

Het rentescenario wordt jaarlijks opgenomen in de perspectiefnota en vastgesteld bij de programmabegroting. Volgens de "spelregels" van de rentenota was de opgelopen rente in 2023 nog geen aanleiding om het rentescenario aan te passen.  Het toegepaste rentescenario wijkt derhalve af van de werkelijke rentestanden. Zowel de kortlopende rente als de langlopende rente zijn in werkelijkheid namelijk hoger dan het rentescenario. Dit heeft geen effect op de jaarrekeningcijfers, omdat er in 2023 geen leningen zijn aangetrokken. De gemeente had  overliquiditeit o.a. als gevolg van de verkoop van de aandelen Eneco in 2020.

Het werkelijke rentetarief voor leningen met een lange looptijd is afgelopen jaar gestegen. Als de gemeente een investering doet, dan rekenen we met de rente voortkomend uit ons rentescenario.  De lange rente in dit scenario is gebaseerd op de renteontwikkeling van de 10 jaars fixe, een 10 jaars tarief van de BNG dat op haar beurt weer is afgeleid van de zogeheten refi rente van de ECB.  Onderstaand  de ontwikkeling van de 10 jaars fixe. De 10 jaars fixe lag afgelopen jaar gemiddeld op 3,45%. Eind 2023 zien we rente dalen.   Begin 2024 loopt deze weer op, maar dit valt buiten het bereik van dit verslag.  

Ontwikkeling leningenportefeuille 
De portefeuille langlopende leningen opgenomen gelden is in 2023 verder afgenomen vanwege contractuele aflossingen van langlopende leningen. Het onderstaande overzicht toont de actuele stand met het verwachte verloop.  In 2023 zijn geen langlopende leningen aangetrokken in verband met de ruime liquiditeit. Het verloop van de portefeuille langlopende lening  is als volgt:

Saldo liquiditeit en langlopende leningen 
Ultimo 2023 is, evenals ultimo 2022, sprake van een zogenaamde dubbele positie. Het positieve saldo van de liquide middelen (rekening-courant bij de bank en bij de Schatkist) is hoger dan het resterende saldo van de langlopende lening o/g en is als volgt:

Op het gebied van financiering worden verschillende risico's onderkend. De wet financiering decentrale overheden (fido) is gericht op het beheersen van renterisico's. Deze beheersing krijgt vorm door wettelijke limieten voor de omvang van de netto vlottende schuld (kasgeldlimiet) en limieten op renteherzieningen en herfinanciering van de vaste schuld (renterisiconorm).

Kasgeldlimiet
Het renterisico op korte termijn wordt in beeld gebracht via de kasgeldlimiet. Maximaal 8,5% van het begrotingstotaal (totaal van de begrote lasten) mag kort (= korter dan een jaar) worden gefinancierd met geleend geld. In 2023 was de kasgeldlimiet voor de gemeente Zoetermeer € 37,8 mln.:



Dat wil dus zeggen dat de gemeente maximaal € 37,8 mln. aan leningen met een looptijd korter dan een jaar mag aantrekken. In 2023 zijn geen leningen aangetrokken dus is de kasgeldlimiet niet overschreden. 

Renterisiconorm
De norm voor het beheersen van het budgettaire renterisico op lange termijn is de renterisiconorm.
De jaarlijks verplichte aflossingen en herzieningen mogen niet meer bedragen dan 20% van het begrotingstotaal (het totaal van de begrote lasten) en is voor 2023 als volgt:



Dat wil zeggen dat de gemeente in 2023 maximaal € 89 mln. aan leningen mocht aflossen en / of waarvan de rente herzien mag worden. In geheel 2023 is  € 2,1 mln. afgelost aan langlopende leningen.

Saldo van de financieringsfunctie
Het saldo van de financieringsfunctie wordt gedefinieerd als het saldo van (a) de betaalde rentelast over de leningen en over de aangetrokken middelen in de rekening courant en (b) de ontvangen rentebate over de uitzettingen. Onderstaande tabel geeft dit saldo voor 2023 weer:

Renteresultaat, rente-egalisatiereserve en rente-omslagpercentage
De netto rentebate in 2023 bedraagt € 4.047.232. In de begroting was rekening gehouden met netto rentelast van € 577.323. Uit het saldo tussen beide bedragen  is € 1.493.000 toegevoegd aan de rente-egalisatiereserve in overeenstemming met het beleid (Rentenota 2018). De rest is ten gunste gekomen aan het begrotingssaldo. Het verloop van de rente-egalisatiereserve is als volgt:

De rente-egalisatiereserve bedraagt eind 2023 € 4,2 mln., de maximale hoogte bedraagt € 4,5 mln. 

Het rente-omslagpercentage wordt volgens onderstaande methode berekend:

 

Het doel van het rente-omslagpercentage is om te bepalen of (en hoeveel) rente toegerekend moet worden aan de programma’s. In de begroting 2023 is geen rente toegerekend aan de programma’s omdat het rente-omslagpercentage kleiner is van 0,1%. Bij de jaarrekening 2023 is het rente-omslagpercentage herberekend op de werkelijke cijfers. In overeenstemming met het beleid (Rentenota 2018) is er bij de jaarrekening opnieuw geen rente toegerekend aan programma’s.