Programma 1. Onderwijs, economie en arbeidsparticipatie

Financiële ontwikkelingen bestaand beleid (leereffecten jaarrekening en TB1)
1.1 Reclame-inkomsten
De gemeente kent verschillende soorten inkomsten vanuit reclame. Dit betreft reclame op masten, in lichtbakken aan lantaarnpalen, reclameframes, reclamevitrines, billboards en driehoeksborden. Voor de abri’s en de reclamevitrines is een contract afgesloten met opbrengsten tot € 0,326 mln. Het contract gaat pas in als de abri’s en reclame-vitrines zijn aangesloten op het elektriciteitsnet. Dit is nog niet gebeurd en het is onzeker wanneer dit gaat plaatsvinden. Daardoor kan het afgesproken bedrag nog niet in rekening worden gebracht. Dit geeft naar het zich laat aanzien een nadeel op de opbrengsten van € 0,326 mln. Voor de reclame aan de lichtmasten geldt dat de opbrengsten door opzeggingen (waaronder één grote tussenpersoon) aanzienlijk teruglopen. In de begroting is daar € 0,134 mln. voor opgenomen. Het is onzeker wat het effect voor 2025  is en wat de mogelijke structurele gevolgen zijn. Voorlopig wordt rekening gehouden met een nadeel van € 0,08 mln. 

1.2 Alleenverdienersproblematiek 
In de Septembercirculaire 2024 heeft het rijk middelen beschikbaar gesteld aan gemeenten om financiële ondersteuning te bieden aan huishoudens die als gevolg van de alleenverdienersproblematiek in 2023 en 2024 onder het bestaansminimum uitkomen. De middelen zijn in 2024 nog niet besteed. Naar verwachting worden 170 aanvragen ingediend, met een totale uitgave van € 0,17 mln. (170 x € 1.000).

1.3 Voortijdig schoolverlaten - aanpassing raming baten en lasten 2025
In de Jaarrekening 2024 zijn voor een aantal regelingen voortijdig schoolverlaten met een bestedingsverplichting (over meerdere jaren) de niet in 2024 bestede middelen op de balans (onderdeel vooruitontvangen bedragen) gezet. Deze middelen kunnen hierdoor alsnog in 2025 uitgegeven worden. Het betreft RMC Rijksmiddelen, Kwalificatieplicht en Aanval op Uitval. In totaliteit zijn zowel de baten als de lasten hierdoor in 2025 € 56.000 hoger. De middelen worden ingezet om te voorkomen dat kinderen/jongeren uitvallen in het onderwijs en om hun startkwalificatie te behalen.

1.4 Ontwikkeling WSW
Werkbedrijf de Binnenbaan voert in opdracht van de gemeente de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) uit. De WSW is bedoeld voor mensen die door een lichamelijke -, psychische - of verstandelijke handicap niet onder normale omstandigheden kunnen werken. De Binnenbaan biedt deze mensen een werkplek met de juiste aanpassingen en begeleiding. Met ingang van 2015 is er geen nieuwe instroom meer in deze wet. 

De gemeente betaalt aan de Binnenbaan de werkelijke loonkosten van WSW'ers. Bij het tekenen van de opdracht- en budgetbrief 2025 is geconstateerd dat voor het onderdeel WSW een nadeel ontstaat van € 0,25 mln. ten opzichte van de begroting 2025. Dit wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de voor 2025 verwachte loonprijsbijstelling van het bruto-minimumloon met 5,9%.

Daarnaast betaalt de gemeente aan de Binnenbaan een jaarlijks oplopende exploitatiebijdrage vanwege het exploitatieverlies dat de Binnenbaan lijdt als gevolg van de afbouw van de WSW. Voorafgaand aan de periode 2021 t/m 2025 is besloten om dit jaarlijks oplopende bedrag te middelen en de bijdrage gedurende deze periode gelijk te houden. Met de nog te ondertekenen dienstverleningsovereenkomst 2026 t/m 2030 zal worden voorgesteld om deze bijdrage niet langer te middelen, maar jaarlijks mee te laten stijgen met het oplopende exploitatieverlies. Dit zorgt voor een nadeel van € 0,5 mln. in 2026 en een nadeel van € 0,33 mln. in 2027. Naar verwachting kan de oplopende exploitatiebijdrage vanaf 2028 worden opgevangen binnen de begroting. 

1.5 Oploop Nieuw Beschut Werk (i.h.k.v. de Participatiewet)
Beschut werk is bedoeld voor mensen die alleen in een zogenaamde beschutte omgeving onder aangepaste omstandigheden kunnen werken. De rijksoverheid verplicht gemeenten om deze voorziening aan te bieden. Het aantal te realiseren plekken loopt jaarlijks op omdat beschut werk een voorziening is die in de plaats is gekomen voor de Sociale Werkvoorziening. Er kan geen nieuwe instroom meer plaatsvinden in de Sociale Werkvoorziening, maar wel in beschut werk. Het rijk stelt financiële middelen beschikbaar aan gemeenten om beschut werk te financieren. Dit gebeurt via de Integratie Uitkering Participatie (IUP) van het gemeentefonds. Deze uitkering loopt jaarlijks op met het aantal verplicht te realiseren plekken.

In 2024 is besloten om jaarlijks meer geld voor beschut werk beschikbaar te stellen aan Werkbedrijf De Binnenbaan om daarmee het oplopend aantal plekken te financieren. Sindsdien vindt de financiering plaats op basis van de werkelijke uitgaven en niet meer als onderdeel van de lumpsumfinanciering van Werkbedrijf De Binnenbaan. In 2025 liggen de uitgaven structureel € 0,15 mln. hoger dan begroot. Dit betreft hoofdzakelijk een prijsverschil.

1.6 Re-integratie (werkbedrijf de Binnenbaan)
Werkbedrijf de Binnenbaan begeleidt in opdracht van de gemeente alle inwoners die vallen onder de Participatiewet naar werk. De kernopgave is de begeleiding naar duurzaam werk, d.w.z. regulier, beschut werk, gesubsidieerd, of met behoud van uitkering. Voor de uitvoering van deze opdracht liggen de lasten vanaf 2025 structureel € 0,46 mln. hoger dan begroot. Dit wordt hoofzakelijk veroorzaakt door (loon-)prijsstijgingen van met name het kaderpersoneel van de Binnenbaan.

1.7 Aanpassing raming Onderwijsachterstandenbeleid / OKE- regeling 
De rijksvergoeding 2025 op grond van de Wet op het primair onderwijs (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (OKE)) valt € 0,8 mln. hoger uit dan nu is geraamd in de begroting 2025 (€ 5,3 mln.). Het is een geoormerkte rijksvergoeding en dat betekent dat het bedrag uitgegeven moet worden aan het doel waarvoor het beschikbaar wordt gesteld.
De aanpassing van de rijksvergoeding voor de OKE-regeling heeft betrekking op het onderdeel Rijksbijdrage voor Onderwijsachterstanden. Deze middelen worden ingezet om onderwijsachterstanden bij kinderen in de leeftijd van 2 tot 12 jaar te verminderen en te voorkomen, zodat zij zich zo optimaal mogelijk kunnen ontwikkelen.

1.8 Laaggeletterdheid / Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) 
De rijksvergoeding 2025 Laaggeletterdheid op grond van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) is € 0,64 mln. hoger dan nu in de begroting 2025 is geraamd (€ 1,385 mln.).  Bij de besluitvorming over de begroting 2025 was de definitieve beschikking 2025 nog niet beschikbaar.
De voor 2025 beschikbare middelen vallen ook hoger uit door een beroep op de WEB-middelen die in 2024 niet zijn besteed. Deze middelen zijn in de jaarrekening 2024 opgenomen als 'Vooruit ontvangen bedragen' en hierdoor beschikbaar gebleven om in 2025 uit te geven. Het gaat hierbij om een bedrag van € 0,454 mln.
De totale aanpassing betreft € 1,094 mln. en heeft betrekking op zowel de baten als de lasten. Het betreffen geoormerkte middelen; deze moeten worden uitgegeven voor het doel waarvoor ze beschikbaar zijn gesteld.

1.9 Aanpassing ramingen Nationaal Programma Onderwijs 
De gemeente heeft in 2022 de gehele rijksbijdrage voor het Nationaal Programma Onderwijs ontvangen voor de periode 2022-2025 (in totaal ongeveer € 2,5 mln.). Dit geld mag tot en met juli 2025 worden besteed en wordt naar verwachting geheel ingezet. Er resteert voor 2025 nog een bedrag van € 0,428 mln. Het is als Vooruitontvangen 2025 doorgeschoven naar 2025. Baten en lasten worden hierbij in dezelfde omvang in de begroting 2025 opgenomen.

1.10  Verhelpen klimaatklachten schoolgebouw Spitsbergen  
Om de klimaatproblemen van het scholengebouw Spitsbergen te verhelpen is eerder een investeringsbudget van € 0,135 mln. beschikbaar gesteld. Vanwege de bouwstijl kan  ‘eenvoudige’ zonwering zoals screens niet aan de gevel bevestigd worden. Om op een adequate wijze de zonwarmte uit het gebouw te houden dient het beschikbare investeringsbudget opgehoogd te worden naar € 0,180 mln. Dit betekent jaarlijks ca € 4.000 hogere kapitaallasten. Daarnaast wordt om extra verkoeling te verzorgen een bomenrij aangeplant naast het gebouw: geschatte kosten € 50.000.

1.11 Collegevoorstel inzet Geldpunt 2025 
Eind 2022 is het GeldPunt opgericht als tijdelijk steunpunt voor inwoners met vragen over financiële problemen en (dreigende) schulden. Directe aanleiding was de koopkracht- en energiecrisis, waardoor veel huishoudens te maken kregen met geldproblemen en vragen hadden. InZet heeft het GeldPunt opgezet op drie locaties: Buytenweg-De Leyens, Seghwaert-Noordhove en Meerzicht. Inwoners kunnen ook bellen of mailen met hun hulpvragen. De kosten van € 0,223 mln. worden gedekt uit de reserve Zoetermeers noodfonds Energiecrisis. De voortzetting en financiering van het GeldPunt zijn opgenomen in een collegevoorstel.

1.12 Organisatieontwikkeling Sociaal Domein 
In het Sociaal Domein is voor 1 januari 2026 een reorganisatie beoogd. De kwaliteit van dienstverlening staat daarbij voorop. In de komende periode worden de consequenties voor de organisatie, personeel en financiën uitgewerkt. Deze consequenties hebben betrekking op programma 1, programma 2 en overzicht overhead en worden meegenomen in de Programmabegroting 2026. De raad ontvangt de benodigde informatie voorafgaand aan het begrotingsdebat zodat tijdens het begrotingsdebat een integrale afweging kan plaatsvinden.  

1.13 Uitvoeringscapaciteit Leerplicht en Doorstroompunt
Het team Leerplicht en Doorstroompunt houdt zich bezig met het toezicht op en de naleving van de Leerplichtwet en de kwalificatieplicht. Daarnaast biedt het team begeleiding en ondersteuning aan jongeren van 18 tot 23 jaar die het risico lopen zonder startkwalificatie het onderwijs te verlaten. Het team Leerplicht en Doorstroompunt wordt in 2025 geconfronteerd met langdurige uitval van medewerkers, verloop van personeel en onderbezetting vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. De verwachting is dat dit leidt tot een voordeel van de personele kosten van € 95.000. 

1.14 Aanpassing raming afschrijving 
Het gaat om diverse kleine correcties op de raming van afschrijvingslasten met als onderliggende basis:
- (nog) niet uitvoeren van een vervangingsinvestering;
- geraamde afschrijvingslast versus gerealiseerde afschrijvingslast;
- opgelopen vertraging bij de uitvoering van het investeringskrediet.

Onvermijdelijke ontwikkelingen
2.1 Bijstandsuitkeringen (BUIG)
De gebundelde uitkering Participatiewet, ook wel genoemd de BUIG, wordt door het rijk uitgekeerd aan de gemeente en bestaat uit vijf uitkeringen. De totale omvang van de BUIG voor de gemeente Zoetermeer was € 52,9 mln. in 2024. De uitkering participatiewet (PW) is de voornaamste en beslaat ongeveer 95% van de BUIG; hiervan betaalt de gemeente de reguliere bijstandsuitgaven. Daarnaast zijn in volgorde van omvang aflopend: 
- loonkostensubsidie (LKS);
- inkomensondersteuning arbeidsongeschikte werknemers (IOAW);
- inkomensondersteuning arbeidsongeschikte zelfstandigen (IOAZ);
- besluit bijstandsverlening zelfstandigen levensonderhoud (Bbz).

Het aantal bijstandsuitkeringen heeft zich in 2024 relatief gunstig ontwikkeld in vergelijking met andere gemeenten. De krapte van de arbeidsmarkt houdt aan en dit resulteert erin dat het aantal bijstandsuitkeringen naar verwachting ook in 2025 relatief stabiel blijft. De gemiddelde prijs van een bijstandsuitkering loopt echter wel op; dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de verwachte verhoging van het wettelijk minimumloon o.b.v. de consumentenprijsindex van 5,6% in 2025. De lasten zijn daarmee in 2025 naar verwachting hoger dan eerder begroot.

Het rijk maakt in september van het voorlopende jaar een voorlopig budget bekend en dat wordt eind mei/begin juni bijgesteld. Op basis van de landelijke volumeontwikkeling in 2024 is de verwachting dat het budget € 0,9 mln. lager uitkomt dan het kenbaar gemaakte voorlopige budget voor 2025. Voor deze perspectiefnota gaan wij er vooralsnog vanuit dat dit geen gevolgen heeft voor het begrote saldo van € 0,66 mln. voordelig. De budgetbijstelling (batenkant) wordt meegenomen in TB2 als duidelijk is wat de bijstelling van het rijksbudget precies is.

Tevens zijn de inkomsten uit de BUIG vanaf 2026 structureel € 50.000 hoger i.v.m. de overheveling van de middelen voor de bijstand jongerennorm van de algemene uitkering (cluster Participatie) naar de algemene bijstand. Dit zorgt voor lagere inkomsten vanuit de algemene uitkering, zie ook Overzicht Algemene Dekkingsmiddelen (OAD). 

2.2 Verhoogde asielinstroom
De verhoogde asielinstroom van de afgelopen jaren heeft geleid tot een toename van de uitvoeringslast. Door de gemiddelde doorlooptijd van circa drie jaar per inburgeringstraject blijft de druk op de uitvoering hoog. Aan de raad is eerder toegezegd dat de uitvoering binnen het geoormerkte budget zou plaatsvinden. Door de aanhoudende instroom is voortzetting binnen dit budget vanaf 2025 echter niet langer haalbaar. Voor 2025 wordt een verwachte overschrijding van € 0,11 mln. voorzien.

2.3 Juridische overdracht  schoolgebouwen
De juridische overdracht van de bestaande schoolgebouwen in Zoetermeer naar de schoolbesturen heeft nog nooit plaatsgevonden. In de praktijk leidt dat tot problematische situaties bijvoorbeeld bij het aanvragen van subsidies e.d. Het juridisch juist regelen van deze onvolkomenheid zal juridische capaciteit en notariskosten vergen: Kosten € 0,1 mln.

2.4 Uitbreiding Basisschool IKC De Vijf Pilaren
De doorgroei van het aantal kinderen op de school De Vijf Pilaren vergt na de zomervakantie een 15e lokaal. Het schoolgebouw aan de Carry van Bruggenhove 23 biedt de mogelijkheid om een 15e en eventueel 16e lokaal te maken. Voor de uitbreiding is een budget van € 50.000 nodig.

Beleidswijzigingen/nieuw beleid
3.1 Work in Nederland (WIN)
Om goede informatievoorziening, hulp en dienstverlening aan EU-arbeidsmigranten te bieden stelt het rijk extra middelen beschikbaar ten behoeve van de verschillende arbeidsmarktregio’s. Voor de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal, waarvoor de gemeente Zoetermeer centrumgemeente is, gaat het om een bedrag van € 0,45 mln. verspreid over de jaren 2025 t/m 2027.
Hiervoor is bij het rijk een decentralisatie-uitkering aangevraagd die bij de Meicirculaire 2025 toegevoegd wordt aan de algemene uitkering. Zie het Overzicht Algemene Dekkingsmiddelen en onvoorzien (OAD).

3.2 Hervorming arbeidsmarktinfrastructuur Arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal
In het kader van de hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur ontvangen centrumgemeenten vanwege hun regierol in de arbeidsmarktregio vanaf 2025 twee decentralisatie-uitkeringen. De eerste is een tijdelijk (impuls-)budget ter bevordering van gezamenlijke dienstverlening aan inwoners en werkgevers, waarvan de effectiviteit in 2027 wordt geëvalueerd. In 2025 wordt hieraan eenmalig € 0,1 mln. toegevoegd voor de communicatie rondom het Werkcentrum, waardoor het totale Impulsbudget in 2025 uitkomt op € 1,0 mln. per arbeidsmarktregio. Daarnaast ontvangen centrumgemeenten structureel € 0,65 mln. per jaar voor coördinatie van het Werkcentrum, het Regionaal Beraad en de gidsfunctie, waarbij zij zelf de besteding bepalen.
Het rijk zal hiervoor bij de Meicirculaire 2025 extra middelen toevoegen aan de algemene uitkering. Zie hiervoor OAD. 

3.3 Taakmutatie Arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal
Het rijk heeft in het kader van het plan van aanpak 'Statushouders aan het werk' en de hervorming van de arbeidsmarktinfrastructuur extra middelen beschikbaar gesteld aan centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio's voor een regionale doelgroepspecifieke aanpak. Het beoogde doel is om de arbeidsparticipatie van statushouders en andere kwetsbare groepen te vergroten en hen extra te ondersteunen. Het betreft een bedrag van € 0,14 mln. in 2025 en eenzelfde bedrag in 2026.
De dekking komt via de Algemene Uitkering uit het gemeentefonds, zie ook het Overzicht Algemene Dekkingsmiddelen en onvoorzien.

3.4 Verhoogde inzet asiel en integratie
In 2025 wordt extra inzet gepleegd in de vorm van de tijdelijke inhuur van twee beleidsadviseurs asiel en integratie. Tegenover het gevraagde budget staat een voordeel op de rijksvergoeding voor de noodopvang voor Oekraïners op programma 2.

3.5 Campagnebudget voor versterking preventie en vroegsignalering Schuldhulpverlening
Voor de versterking van preventie binnen de schuldhulpverlening is eerder een incidenteel campagnebudget van € 50.000 toegekend, verdeeld over twee jaar: € 25.000 in 2023 en € 25.000 in 2024. Om de preventieve aanpak van campagnes en voorlichting duurzaam voort te zetten, wordt een structureel bedrag van € 25.000 opgenomen in de begroting.

3.6 Collegevoorstel inzet Geldpunt
Eind 2022 is het GeldPunt opgericht als tijdelijk steunpunt voor inwoners met vragen over financiële problemen en (dreigende) schulden. Directe aanleiding was de koopkracht- en energiecrisis, waardoor veel huishoudens te maken kregen met geldproblemen en vragen hadden. inZet heeft het GeldPunt opgezet op drie locaties: Buytenweg-De Leyens, Seghwaert-Noordhove en Meerzicht. Inwoners kunnen ook bellen of mailen met hun hulpvragen. De kosten zijn tot en met 2025 gedekt met incidentele middelen.
Het GeldPunt bestaat nu drie jaar en bereikt steeds meer mensen. In 2024 waren er 1.231 hulpvragen, tegenover 705 in 2023. Vaak is advies of een praktische oplossing voldoende om verergering van financiële problemen te voorkomen. In situaties waar er meer aan de hand blijkt te zijn, wordt er snel intern doorgeleid naar ondersteuning van inZet. Hierom is het wenselijk om het GeldPunt in de huidige vorm, inclusief de spreekuren, voort te zetten. Daarvoor is structurele financiering nodig.
Het rijk heeft in de brief van 11 oktober 2024 ('Kabinetsreactie IBO Problematische schulden') aangekondigd structureel extra middelen beschikbaar te stellen om het aantal huishoudens met problematische schulden terug te dringen. Het is nog niet duidelijk hoe het rijk deze extra middelen gaat inzetten. Daarmee is ook onduidelijk of en hoeveel extra middelen beschikbaar komen voor gemeenten. Op dit moment is de aanname dat het rijk in ieder geval voldoende middelen aan de gemeenten geeft zodat het geldpunt in stand kan worden gehouden. Als blijkt dat de middelen niet toereikend zijn, dan komt het college met een ander voorstel.

Aanpassingen prestatie-indicatoren doelstelling 1.6 Voorzien in noodzakelijke middelen van bestaan
Vanaf 1 juli 2023 is de aflostermijn die voor een schuldregeling geldt, verkort tot 18 maanden. Een simpel rekenkundig percentage geeft niet een volledig beeld weer omdat  een deel van de schuldregelingen die in 2023 is gestart nog tot 2026 of later loopt. Daarom wordt de volgende wijziging voorgesteld:
De prestatie-indicator '% Succesvol afgeronde schuldregelingen' te vervangen door 'het aantal succesvol afgeronde schuldregelingen in het jaar ten opzichte van het jaar waarin de regeling is gestart.'

Bezuinigings- en dekkingsvoorstellen
4.1 Besparing subsidies Onderwijs (maatregel 138b)
De maatregelen bestaan uit bezuinigingen ten aanzien van de volgende subsidies voor onderwijs:

1. Inleveren onderbesteding subsidie Speeltaalhuizen reguliere peuters (OKE-regeling PSZ) € 0,1 mln. en incidenteel € 0,1 mln. extra in 2026; 
2. Bezuiniging subsidie schoolbegeleiding OPOZ/UNICOZ € 0,123 mln. Dit is geen wettelijke taak van de gemeente en het onderwijs ontvangt zelf geld voor deze taak van het rijk;
3. Digi-taalhuis Bibliotheek Zoetermeer € 31.000. Deze subsidie kan vanaf 2025 betaald worden uit het rijksbudget voor volwasseneneducatie (WEB).

4.2 Economie, werkbudget en capaciteit (maatregel 1 en 3)
Vermindering van capaciteit: € 0,1 mln.
Team economie heeft twee functies vacant. Door een van de vacatures te koppelen aan een beperkte tijdsduur (een jaar) wordt een bezuiniging behaald van € 0,1 mln. 

Reductie werkbudget: € 50.000
Voorgesteld wordt de onderstaande werkzaamheden minder frequent te doen. Dat resulteert in een bezuiniging van: € 50.000.

• Onderzoek naar de stand van zaken op de bedrijventerreinenmarkt, kantorenmarkt en voor winkelgebieden reduceren naar 1x per collegeperiode.
• Monitor leegstand kantorenmarkt reduceren naar 1x per collegeperiode.
• Reductie budget ondersteuning start- & scale up via uitblijven van financiële ondersteuning aan twee eenmalige jaarlijks grote netwerkevents (startersbijeenkomsten): Upstreamfestival en Dag van de Ondernemer.
• Reductie budget voor publicaties.

4.3 Verbonden partijen: De Binnenbaan BV en Gemeenschappelijke regeling Metropoolregio Rotterdam Den Haag (maatregel 5, 27, 157, 167)
Aan het Werkbedrijf De Binnenbaan BV en de gemeenschappelijke regelingen is gevraagd om voor 2026 een aangepaste begroting in te dienen. De financiële omvang hiervan voor De Binnenbaan moet € 0,45 mln. en van de GR MRDH moet 6,2% lager liggen dan in 2025.

In bedrijf houden oud schoolgebouw MBC
Nu de in gebruik name van de nieuwbouw voor het MBC-college verschoven is naar het 1e kwartaal 2027, dient het oude gebouw langer in de lucht gehouden te worden. Lucas Onderwijs heeft gemeente gevraagd mee te dragen in het financieel risico van het langer openhouden van dit gebouw. Het aandeel van de gemeente in dit risico wordt op dit moment ingeschat op ca. € 0,2 mln.