Toelichting op de balans

Immateriële vaste activa zijn investeringen die niet tastbaar zijn. Door wijziging in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) worden de voorbereidingskosten voor grondexploitaties vanaf 2016 geactiveerd als kosten van onderzoek en ontwikkeling. Na maximaal 5 jaar moeten de kosten hebben geleid tot een actuele grondexploitatie dan wel worden afgeboekt ten laste van het jaarresultaat. Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

Materiële vaste activa zijn investeringen die een meerjarig nut hebben en in termijnen worden afgeschreven. Onderscheid wordt gemaakt tussen investeringen met een economisch nut en investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. 
In de toelichting bij de reserves is vermeld uit welke bestemmingsreserves middelen zijn onttrokken voor de (gedeeltelijke) dekking van de afschrijvingen van geactiveerde investeringen.

Investeringen met een economisch nut
Dit betreffen de gronden die in erfpacht uitgegeven zijn, waarvoor jaarlijks een canon in rekening wordt gebracht. Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

Overige investeringen met een economisch nut
Investeringen met een economisch nut zijn investeringen die kunnen bijdragen aan het genereren van middelen en/of verhandelbaar zijn. Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

Het actief investering Centraal Park (160) stond ten onrechte gepresenteerd als MVA economisch nut i.p.v. MVA maatschappelijk nut. In deze jaarrekening heeft herrubricering plaatsgevonden naar de juiste activa categorie.

Een 2-tal boekwaarden van investeringen m.b.t. ondergrondse containers (€ 0,251 mln.) zijn ten onrechte gerangschikt onder investeringen MVA economisch nut i.p.v. MVA economisch nut heffing. In deze jaarrekening heeft herrubricering plaatsgevonden naar de juiste activa categorie.

Het object Voorweg 155 is in maart 2024 verkocht waardoor er een desinvestering (€ 0,410 mln.) heeft plaatsgevonden.

De Raad heeft op 15 juli 2019 een voorbereidingskrediet beschikbaar gesteld met als intentie een traject in te zetten waarmee in 2020 een plan aan de Raad wordt voorgesteld om gemeentelijke accommodaties te verduurzamen. Het project is echter door personeelswisselingen volledig stil komen te liggen waarna het in 2024 met nieuw elan is opgepakt. 

De voorbereidingskosten t/m 2023 (€ 0,301 mln.) zijn echter niet bruikbaar voor de geactualiseerde businesscase. Hiervoor heeft een afboeking plaatsgevonden in 2024 welke als desinvestering is opgenomen.

De fietsenstalling wordt gesloopt ten behoeve van de ontwikkeling van Markt 10. Hiervoor is het nodig in deze jaarrekening een duurzame waardevermindering (0,481 mln.) als last te nemen. 

In het 2e tussenbericht 2024 is aangegeven dat het object Oosterheemplein 156 al in 2022 is afgestoten. Hierdoor dient in deze jaarrekening alsnog een desinvestering van de boekwaarde (€ 0,139 mln.) plaats te vinden.

De belangrijkste investeringen > € 0,5 mln. in 2024 waren:

In 2024 waren er geen desinvesteringen > € 0,5 mln.

Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven
Dit betreffen de boekwaarden van de begraafplaats (gronden, gebouwen en infrastructurele werken), de afvalinzameling (huisvuilauto’s, overige tractiemiddelen, mini- en ondergrondse containers) en de apparatuur voor het betaald parkeren. Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

Een 2-tal boekwaarden van investeringen m.b.t. ondergrondse containers (250) zijn ten onrechte gerangschikt onder investeringen MVA economisch nut i.p.v. MVA economisch nut heffing. In deze jaarrekening heeft herrubricering plaatsgevonden naar de juiste activa categorie.

Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut
Investeringen met een maatschappelijk nut betreffen de investeringen die worden gedaan in met name groen, wegen en kunstwerken. Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

Het actief investering Centraal Park (160) stond ten onrechte gerangschikt als MVA economisch nut i.p.v. MVA maatschappelijk nut. In deze jaarrekening heeft herschikking plaatsgevonden naar de juiste activa categorie. 

De afgelopen jaren zijn plannen gemaakt m.b.t. de ontwikkeling van Entree. In juni 2023 is duidelijk geworden dat het ontwerpbestemmingsplan grondig moest worden herzien en dat de planologische procedure onder de nieuwe Omgevingswet een doorstart moest krijgen. Belangrijk gevolg hiervan was dat een groot deel van de gemaakte plannen opnieuw moest worden uitgewerkt om aan te sluiten op de nieuwe situatie. Bovendien werd besloten om meer woningen en minder kantoren te bouwen, wat ook invloed had op de eerder uitgevoerde onderzoeken, zoals bijvoorbeeld de verkeersstudies en de eerder doorlopen MER-procedure. De Raad is hier eerder uitgebreid over geïnformeerd en heeft o.a. de herprogrammering een besluit genomen. Omdat alleen kosten die direct bijdragen aan de ontwikkeling kunnen worden verhaald op de ontwikkelende partijen, en een aantal van die producten niet meer worden gebruikt voor de ontwikkeling onder de nieuwe kaders die 2023 aan het licht kwamen, kunnen de gemaakte kosten voor niet-herbruikbare producten niet worden verhaald op de grondeigenaren en maken ze geen onderdeel uit van de nieuwe anterieure overeenkomsten. In de jaarrekening 2023 vermeld dat bij de verdere uitwerking van het omgevingsprogramma zou worden onderzocht of dit risico zich daadwerkelijk zou voordoen. Aangezien het risico zich nu voordoet worden de kosten (5.049) bij de jaarrekening 2024 afgeboekt.

De belangrijkste investeringen > € 0,5 mln. in 2024 waren:

Kapitaalverstrekking aan deelnemingen
De kapitaalverstrekking aan deelnemingen betreft het volgende:

(1) De nominale waarde is € 1.851.800, de werkelijke waarde (gebaseerd op de historische kosten) is € 8.901.417.

Hiernaast bezit de gemeente nog de volgende aandelen die in de balans tegen € 0,00 zijn opgenomen:

Overige langlopende geldleningen
De overige langlopende geldleningen betreffen de volgende leningen:

In 2024 zijn via het Stimuleringsfonds Vereniging Nederlandse Gemeenten (SVn) geen startersleningen verstrekt. De starterslening is bij aanvang renteloos en aflossingsvrij. Bij voldoende financiële draagkracht wordt vanaf het vierde jaar door de SVn een marktconform rentepercentage gehanteerd gebaseerd op 15 jaar vast en aflossing op basis van annuïteiten. Naast de reguliere aflossingen van € 70.688 werden er in 2024 leningen vervroegd gedeeltelijk of geheel afgelost tot een bedrag van € 263.611.

Grond- en hulpstoffen
De grond- en hulpstoffen bestaan uit:

Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie
Deze categorie betreft de lopende grondexploitaties. Het zijn de projecten waarvoor de raad de grondexploitatie voor de volledige looptijd heeft vastgesteld.

De grondexploitaties zijn herzien naar de situatie per ultimo 2024. Bij negatieve grondexploitaties is de Voorziening Nadelige complexen op de juiste hoogte gebracht. Dit deel van de voorziening is in de balans in mindering gebracht op de boekwaarde. In de gevallen dat de voorziening hoger is dan de boekwaarde per complex dan gebeurt dit tot de (netto) boekwaarde per complex nihil is. Het restant wordt in dat geval vermeld bij de Voorziening nadelige complexen grondbedrijf aan de passiva zijde. 
In het licht van de huidige marktomstandigheden zijn de materiële vastgoedwaarderingen belangrijke schattingsposten. Er bestaat een wezenlijk risico dat zich materiële aanpassingen kunnen voordoen in de waardering in het volgende boekjaar als gevolg van gewijzigde marktomstandigheden of onvoorziene omstandigheden.

In onderstaand overzicht zijn de geraamde lasten en baten opgenomen van de bouwgronden in exploitatie en het geschatte eindresultaat. De inschattingen zijn gebaseerd op externe makelaarsrapporten en kostencalculaties van derden.

De uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar bestaan uit: 

Vorderingen op openbare lichamen
De vorderingen op openbare lichamen bestaan uit vorderingen op de volgende openbare lichamen, waaronder gemeenten, gemeenschappelijke regelingen, het Rijk en overige openbare lichamen.

Rekening-courantverhoudingen met niet financiële instellingen
Dit betreft een rekening-courantverhouding met de stichting Stimuleringsfonds Nederlandse Gemeenten (SVn), waar de startersleningen worden geadministreerd. Via deze rekening-courant worden de kosten (beheervergoeding) en opbrengsten van de startersleningen verrekend.

Rekening-courantverhoudingen met het Rijk (Schatkistbankieren)
De wet Schatkistbankieren verplicht decentrale overheden om hun overtollige liquide middelen aan te houden in de schatkist van het Rijk. Het betreft middelen die decentrale overheden niet onmiddellijk nodig hebben voor de publieke taak. Tot een bepaald bedrag (drempelbedrag, gebaseerd op de begrotingsomvang) mogen de decentrale overheden overtollige middelen buiten de schatkist van het Rijk aanhouden.

Onderstaand een overzicht met de drempelbedragen per kwartaal. In geen van de kwartalen is sprake van een overschrijding van het drempelbedrag.

In 2024 heeft de gemeente gebruik gemaakt van automatisch schatkistbankieren met een limiet van € 100.000 op de lopende BNG-rekening. Daarnaast heeft de gemeente een RABO-rekening (maximaal € 50.000) en kasgelden (maximaal € 10.000).

Overige vorderingen
De overig vorderingen zijn verdeeld naar categorieën op basis van de aard van de vordering.

Belastingvorderingen
De openstaande vorderingen betreffen de belastingjaren 2016 tot en met 2024. Hiervan is € 0,5 mln. als dubieus aangemerkt. Voor dit bedrag is een voorziening dubieuze belastingdebiteuren getroffen, die in de balans is verrekend met de betreffende vorderingen.

Vorderingen bijstand
De openstaande vorderingen van € 9,9 mln hebben betrekking op vorderingen op (voormalige) bijstandscliënten. Er is vanuit het voorzichtigheidsbeginsel voor gekozen om rekening te houden met de mogelijkheid dat vorderingen niet of niet geheel zullen worden terugbetaald door de cliënten. Hiervoor is een voorziening dubieuze debiteuren in het leven geroepen. Hiervan is € 6,9 mln. als dubieus aangemerkt omdat bij de betreffende bijstandscliënten -gelet op de inkomenssituatie- de aflossing van verstrekte bedragen geen vanzelfsprekendheid is.

Voor dit bedrag is een voorziening dubieuze bijstandsdebiteuren getroffen, die in de balans is verrekend met de betreffende vorderingen. In 2024 heeft een aanwending i.v.m. gestelde debiteuren van in totaal € 1,078 mln. plaatsgevonden, waarvan € 502.789,63 buiten invorderingen en € 0,575 mln. kwijtscheldingen. Op grond van de debiteurenpositie per ultimo 2024 is € 1,073 mln aan de voorziening onttrokken.

Overige vorderingen
De openstaande vorderingen betreffen diverse overige debiteuren. Hiervan is € 0,02 mln als dubieus aangemerkt. Voor dit bedrag is een voorziening dubieuze debiteuren getroffen, die in de balans is verrekend met de betreffende vorderingen.
De grootste posten zijn:

De van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel

Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

Overige nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen
De overige nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen bestaan uit diverse posten van verschillende aard en omvang.

De grootste posten zijn als volgt:

Onder de overige nog te ontvangen bedragen bevinden zich ook vorderingen in het kader van faciliterend grondbeleid. De notitie grondbeleid 2023 van de Commissie BBV hanteert een onderverdeling in vier categorieën.

In verreweg de meeste gevallen is er bij faciliterend grondbeleid sprake van een anterieure overeenkomst. Bij het ontbreken van een anterieure overeenkomst kan in een aantal gevallen uiteindelijk achteraf (na het vaststellen van het omgevingsplan) alsnog een posterieure overeenkomst worden gesloten.

Reserves
In de jaarrekening (realisatie) zijn toevoegingen of onttrekkingen aan reserves slechts verantwoord als daarvoor bij de begroting of begrotingswijziging autorisatie door de raad is verleend en voor zover ook nodig en tot maximaal het daarvoor gebudgetteerde bedrag. Uitzondering hierop zijn de volgende resultaatbestemmingen, die in de jaarrekening zijn verantwoord ongeacht de hiervoor begrote bedragen:

• Voor de Reserve egalisatie investeringen schoolgebouwen is een inflatiecorrectie toegepast om de betreffende reserve waardevast te houden. De hoogte van de inflatie wordt vastgesteld bij de begroting en de werkelijk storting is gebaseerd op de werkelijke stand van de reserve op 1-1 van het rekeningsjaar. Deze werkwijze is geautoriseerd op grond van het raadsbesluit bij de rentenota 2018 op 5 november 2018.
• De (voorlopige) bestemming van het resultaat van het Grondbedrijf is in de jaarrekening voor 50% is verrekend met de Reserve Fonds Zoetermeer 2040 en voor 50% met de reserve versterking financiële positie Grondbedrijf. Dit is vanaf 2008 geautoriseerd op grond van raadsbesluit van 17 november 2008. In 2008 wordt in het raadsbesluit de Reserve Investeringsfonds 2030 genoemd. Deze is ultimo 2023 opgeheven en alle middelen zijn overgeheveld naar de Reserve Fonds Zoetemeer 2040. De raad heeft hierbij besloten om alle geraamde onttrekkingen, toevoegingen, verwachtingen en geoormerkte middelen op te nemen in de Reserve Fonds Zoetermeer 2040.
• De over- of onderschrijding op de budgetten voor groot onderhoud bovengronds worden op basis van de Begrotingsraad op 11 november 2013 verrekend met de egalisatiereserve groot onderhoud bovengronds. 
• Voorts wordt de reserve afgeroomd ten gunste van de vrij inzetbare reserve als deze uitstijgt boven het maximum van € 5 mln.
• De afroming van de rente-egalisatiereserve boven de vastgestelde bovengrens ten gunste van de vrij inzetbare reserve. Deze generieke gedragslijn is door de raad vastgesteld op 5 november 2018 (rentenota 2018).
• Bij verkoop van vastgoed worden incidentele verkoopresultaten (positief en negatief) in de vorm van een hogere / lagere verkoopopbrengst ten opzichte van de restant boekwaarde ten gunste of ten laste van de vrij inzetbare reserve gebracht. Dit is door de raad besloten op 27 juni 2016 (Perspectiefnota 2017 en gevolgen Gemeentefonds 2016).
• Bij een beroep op specifieke voor het doel in leven geroepen bestemmingsreserves wordt het bedrag van de feitelijke onttrekking gelijkgetrokken aan de gemaakte kosten tot maximaal de raming van de kosten. Deze werkwijze is geautoriseerd op grond van het raadsbesluit bij de perspectiefnota 2020 op 1 juli 2019.
• Bij een beroep op specifiek voor het doel in het leven geroepen bestemmingsreserve is het bedrag van de feitelijke onttrekking gelijk aan de gemaakte kosten tot maximaal de raming van de kosten. Deze beleidslijn maakt het mogelijk om bij lagere kosten dan geraamd ook een lagere aanwending van de reserve te kunnen verantwoorden volgens de nota reserves en voorzieningen.

• Een positief resultaat van de jaarrekening 2024 dat ten gunste wordt gebracht van de Reserve Algemeen Dekkingsmiddel (Raadsbesluit Perspectiefnota 2025, dd. 24-6-2024)

Gerealiseerd resultaat
Het gerealiseerde resultaat volgend uit het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening is afzonderlijk in de balans vermeld als onderdeel van het eigen vermogen.

Toelichting reserves
Het verloop van de reserves in 2024 is als volgt:

Exploitatieresultaat 2023
Het voordelig exploitatieresultaat van 2023 is op grond van het raadsbesluit van 17 juni 2024 (Resultatendebat) toegevoegd aan de vrij inzetbare reserve.
De definitieve resultaatbestemming heeft plaatsgevonden in de raad van 24 juni 2024 bij de behandeling van de Perspectiefnota 2025; deze is verwerkt in de toevoegingen en onttrekkingen bij de betreffende reserves.
Hierna volgt een toelichting van de aard en de reden van elke reserve en de mutaties daarin. De vermelde bedragen zijn x € 1.000.

A1. Reserve versterking financiële positie Grondbedrijf
Deze reserve dient om samen met de reserve in verband met risico’s Grondbedrijf te waarborgen dat het totaal van de risico’s binnen het Grondbedrijf afdoende kan worden gedekt. Deze reserve vormt het belangrijkste onderdeel van de weerstandscapaciteit van het Grondbedrijf waarbij de minimale en maximale omvang zijn bepaald op respectievelijk 1,0 en 1,2 keer de gekwantificeerde risico’s. Vooruitlopend op de definitieve resultaatbestemming wordt jaarlijks 50% van het resultaat van het Grondbedrijf aan deze reserve toegevoegd danwel onttrokken. De reserve wordt elk jaar herijkt op basis van een herziening van grondexploitaties.

A2. Reserve i.v.m. risico's Grondbedrijf
Deze reserve dient ter beperking van het risico dat vanuit de winstgevende grondexploitaties te vroeg winst wordt genomen en maakt ook deel uit van de weerstandscapaciteit Grondbedrijf. Het risico heeft uitsluitend betrekking op de grondexploitaties waarvoor tussentijds winst is genomen. Deze reserve bedraagt op peildatum 2,5% van de nog te maken kosten en de nog te realiseren verkoopopbrengsten tot maximaal het bedrag van de gecumuleerde tussentijdse winstnemingen.

A3. Vrij inzetbare reserve
Deze reserve dient om reservemiddelen waarop geen verplichting rust in beeld te brengen. Hierdoor vervult deze reserve ook de functie van financiële buffer voor het opvangen van negatieve rekeningresultaten en risico’s. Als zodanig maakt deze reserve deel uit van het weerstandsvermogen zoals aangegeven in de nota weerstandsvermogen en risicomanagement van 14 december 2020. 

B1. Reserve Integraal Veiligheidsbeleid
Deze reserve dient om de kosten te dekken van maatregelen tegen onveilige situaties in de openbare ruimte, waaronder cameratoezicht (raadsbesluit 9 juli 2007).

B2. Reserve egalisatie investering schoolgebouwen
Deze reserve dient om pieken en dalen in de lasten van investeringen te egaliseren. Op deze wijze ontwikkelen de lasten zich in de jaren geleidelijk en minder schoksgewijs. Dit is noodzakelijk omdat de schoolgebouwen (vooral in het voortgezet onderwijs) in een relatief korte periode zijn neergezet en daarom ook de kosten van renovatie of herbouw in een korte periode op de gemeente af zullen komen.
In 2023 is het integraal huisvestingsplan primair onderwijs 2023-2027 vastgesteld. De daaruit voortvloeiende afschrijvingslasten bepalen mede de hoogte van deze reserve. 

B3. Reserve investeringsimpuls amateurverenigingen
Deze reserve dient ter dekking van subsidies op grond van de verordening investeringssubsidie en gemeentegarantie amateurverenigingen, die op 30 januari 2023 door de raad is vastgesteld.

B4. Reserve beeldende kunst in de openbare ruimte
Deze reserve dient om de kosten van het realiseren van beeldende kunst in de openbare ruimte te dekken. De reserve is ingesteld bij het raadsbesluit van 11 mei 2019, gelijktijdig met het opheffen van de reserve kunstopdrachten en de vaststelling van een geactualiseerde verordening "Percentageregeling beeldende kunst in de openbare ruimte".

B5. Egalisatiereserve groot onderhoud bovengronds
Deze reserve dient om wisselingen/pieken in feitelijke uitgaven door de jaren op te vangen. De reserve is in 2014 ingesteld bij de vaststelling van de begroting 2014 (op 11 november 2013). De hoogte van deze reserve is gemaximeerd op € 5 mln. Als de reserve boven dit bedrag uitkomt, wordt deze bij de jaarrekening afgeroomd ten gunste van de vrij inzetbare reserve. Over- of onderschrijding op de budgetten voor groot onderhoud worden verrekend met de reserve.

In 2024 is niet onttrokken en geen toevoegingen gedaan aan de Egalisatiereserve groot onderhoud bovengronds. Dit komt doordat het nadeel op groot onderhoud opgevangen kon worden op het totale voordeel in programma 3.

B6. Reserve algemeen dekkingsmiddel
Deze reserve staat tegenover de activa op de balans en zorgt ervoor dat niet voor alle activa een lening hoeft worden aangetrokken. Dit zorgt voor lagere rentelasten in de exploitatie.

B7. Brede bestemmingsreserve
Deze reserve dient om expliciet door de raad aangegeven kosten te dekken. Deze reserve heeft een financieel-technisch karakter.

B8. Reserve dekking kapitaallasten
De reserve dekking kapitaallasten wordt aangewend ter (gedeeltelijke) dekking van kapitaallasten en heeft zodoende een dempende werking op het begrotingssaldo. 

B9. Rente-egalisatie reserve
Deze reserve dient om de effecten van een wijziging in rentedruk voor de exploitatie van de begroting op te vangen. Door de aanwezigheid van deze reserve zijn schommelingen in de marktrente niet van invloed op het rekeningresultaat. Bij raadsbesluit van 5 november 2018 (Rentenota 2018) is besloten tot de generieke gedragslijn om de reserve boven de bovengrens bij de jaarrekening af te romen ten gunste van de vrij inzetbare reserve. De bovengrens is bepaald op 1,5% van de financieringsbehoefte voor 4 jaar.

B10. Reserve EU-initiatieven
In 2004 is een zogeheten ‘Revolving Fund subsidieverwerving’ ingesteld. In 2006 is dit gewijzigd in de huidige reserve. De reserve wordt gevoed uit de netto-subsidieopbrengsten van EU-projecten (het surplus aan vrije subsidiemiddelen). Uit dit budget kan de incidentele inzet van vakinhoudelijke medewerkers aan subsidieverwervingsprojecten worden gedekt. De restrictie hierbij is, dat de netto inkomsten uit de betreffende subsidieprojecten jaarlijks worden toegevoegd aan het ‘Revolving fund’. Het plafond van de reserve is gesteld op een maximum van € 0,15 mln.

B11. Reserve risico's programma Entree
Met het raadsbesluit- geamendeerd raadsvoorstel voorstel Ruimtelijk kader en Investeringsbudget middengebied Entree is budget beschikbaar gesteld voor de uitvoering van het programma Entree.
Voor deze risico’s is een inhoudelijke analyse opgesteld van het risico zelf en van de beheersmaatregelen. Na deze beheersmaatregelen blijft er met de kennis van dit moment, een rest-risico over. Hieraan is een bedrag verbonden van € 5,46 mln.

B12. Reserve fonds Zoetermeer 2040
De reserve is op 28 juni 2021 ingesteld (raadsbesluit 06 37 69 47 55 - Afwegingskader Investeringsfonds op basis van Eneco-middelen). Op 26 juni 2023 is besloten om de eerder vastgestelde criteria te laten vervallen en deze te vervangen door een hoofdvraag naar wat de verwachte maatschappelijke bijdrage is die met het voorstel wordt bereikt. Dit is verdeeld in drie onderdelen:
a.    Bijdrage aan het keren van de mechanismen van Zoetermeer 2040
b.    Maatschappelijk nut in tijdsduur
c.    Maatschappelijk nut in bereik doelgroep.

Bijdrage aan het keren van de mechanismen van Zoetermeer 2040
Om over een langere termijn positieve maatschappelijke impact voor de stad te bereiken is het belangrijk om positief bij te dragen aan de mechanismen zoals die staan beschreven in de VisieZoetermeer 2040:
1. Concurrerende woonaantrekkelijkheid
2. Sociaaleconomische kracht
3. Samenhang beroepsbevolking en werkgelegenheid
4. Verschillen tussen wijken en buurten

Als absolute ondergrens voor voorstellen wordt het uitgangspunt gehanteerd dat een voorstel overtuigend moet bijdragen aan minimaal één -en bij voorkeur meerdere- van de vier mechanismen.

Afweging maatschappelijk nut in tijdsduur
Het verdient de voorkeur om de Eneco-gelden in te zetten voor zaken die – ook al betreft het een tijdelijke investering – een zo lang mogelijk effect voor de stad en haar inwoners hebben. Dit ‘tijdsduur criterium’ sluit aan bij de analyse van Zoetermeer 2040 waarin richtingen/plannen zijn gepresenteerd die een lange adem vergen. Als richtlijn wordt hierbij gehanteerd dat voorstellen minimaal drie jaar effect opleveren en dat dit effect uiterlijk binnen vijf jaar zichtbaar is.
Afweging maatschappelijk nut in bereik doelgroep
Het verdient de voorkeur dat het bereik van het voorstel zo groot mogelijk is. Het in beeld brengen en beargumenteren van de omvang en samenstelling van evenals het bereik en effect op- de doelgroep waarop een voorstel zich richt, wordt meegewogen in het afwegingproces. Hierbij is het uitgangspunt: hoe kleiner de groep begunstigden, hoe groter de positieve impact van een voorstel moet zijn om een investering te kunnen rechtvaardigen.

B13. Reserve duurzaamheidsfonds Zoetermeer 2040
De gemeenteraad heeft op 31 januari 2022 € 7,5 mln. beschikbaar gesteld voor de vorming van een duurzaamheidsfonds. De raad heeft op 5 juni 2023 hier € 2,5 mln. aan toe te voegen. Het fonds draagt bij aan het keren van de gesignaleerde negatieve mechanismen in Zoetermeer 2040 door een hierop gerichte realisatie van de ambities in het programma Duurzaam & Groen Zoetermeer in Transitievisie warmte en Lokale verkenning windenergie en zonnestroom. Het fonds is gericht op het creëren en ondersteunen van voorbeelden die knelpunten aanpakken en oplossen ten behoeve van het aanjagen van startende initiatieven.
De gelden in het fonds zijn op grond van het raadsbesluit van 5 juni 2023 verdeeld over drie bestedingscategorieën: Duurzame initiatieven, Eigenaar-bewoners en Gemeentelijk vastgoed. In dezelfde raadvergadering zijn ook criteria per bestedingscategorie vastgesteld.

B14. Sociaal innovatiefonds
Op 28 juni 2021 heeft de gemeenteraad het Raadsvoorstel “Afwegingskader Investeringsfonds op basis van Eneco-middelen” vastgesteld. Onderdeel van dit besluit is het instellen van een sociaal innovatiefonds, inclusief het afwegingskader waar aanvragen voor dit fonds aan moeten voldoen. In aanvulling op de criteria waar elke aanvraag aan moet voldoen zijn hierin ook specifieke criteria opgenomen voor het sociaal innovatiefonds: investeringen zijn gericht op het herstellen van de bestaanszekerheid, het bevorderen van positieve gezondheid, en het verbeteren van kansengelijkheid van Zoetermeerders, om te komen tot betere (gezondheids-) zorg en ondersteuning voor meer mensen met minder geld. Leidend criterium voor de aanvragen is de impact die daarmee gemaakt wordt, oftewel wat is de verwachte maatschappelijke bijdrage die met het voorstel wordt bereikt. In het raadsvoorstel zijn acht aanvragen opgenomen voor het investeringsfonds, voor het thema sociaal innovatiefonds. Het gaat om:

1. Basisbanen
2. Vindplaatsen verborgen schulden
3. Onder de pannen
4. Impact gedreven inzet voor jeugd & gezinnen
5. Innovatief wijkgericht en integraal ondersteuningsaanbod gericht op preventie
6. Positieve gezondheid en het huishouden
7. Preventie in de praktijk
8. Programmamanager sociaal innovatiefonds

Voor deze acht aanvragen is de inzet van middelen op basis van het sociaal innovatiefonds het fundament waarop nieuwe ontwikkelingen in gang kunnen worden gezet.

B15. Reserve Noodfonds
Op 13 januari 2023 is de gemeenteraad geïnformeerd over het energienoodfonds. Het noodfonds is om daar waar rijksregelingen tekortschieten en de nood hoog is ondersteuning te bieden. Het college wil in deze moeilijke situatie steun geven aan inwoners, maatschappelijke organisaties/verenigingen en aan ondernemers en bedrijven. Bij de toedeling van de middelen uit het Noodfonds heeft het college gekeken naar wat nodig is voor verschillende doelgroepen, aanvullend op rijksmaatregelen en naar wat de mogelijkheden zijn. Hiervoor wordt € 1 mln. gereserveerd ten behoeve van steun aan maatschappelijke organisaties met de Subsidieregeling Incidentele ondersteuning Energiecrisis, € 60.000 voor de uitvoeringskosten van deze subsidieregeling en € 0,2 mln. wordt gereserveerd voor een bijdrage aan de subsidieregeling ‘Stimulering energietransitie’. De resterende € 0,74 mln. wordt gereserveerd om, na de tussentijdse evaluatie van het Noodfonds, in te kunnen zetten waar blijkt dat aanvullende steun nodig is voor inwoners, maatschappelijke organisaties, verenigingen, ondernemers en bedrijven.

Het verloop van de voorzieningen 2024 is als volgt:

Bedragen x € 1.000

A1. Voorziening afkoopsommen onderhoud graven
Deze voorziening dient ter dekking van de kosten die de gemeente de komende jaren moet maken voor de aangegane verplichting om het onderhoud aan graven en bijbehorende omgeving te plegen en de graven te ruimen. De waarde aanpassing en de van derden ontvangen afkoopsommen voor onderhoud zijn aan de voorziening toegevoegd. Jaarlijks vindt er een ontrekking plaats ter dekking van het onderhoud.

A2. Voorziening middelen derden riolering
De van burgers ontvangen bedragen uit de rioolheffing moeten ook besteed worden aan kosten van de riolering. Een resultaat op het rioolbudget (waarvan dat budget gedekt is uit de inkomsten uit rioolheffing) als gevolg van bijvoorbeeld niet uitgevoerd werk moet gestort worden in de voorziening, zodat deze middelen in de toekomst beschikbaar zijn voor het uitvoeren van deze werken. Een positief resultaat komt dus niet ten gunste van het rekeningresultaat.

In 2024 is er een nadeel ontstaan op de kosten die betrekking hebben op de rioolheffing waardoor geen storting in deze voorziening nodig was.

A3. Voorziening middelen derden afval
De Voorziening middelen derden afval is gevormd om uitgestelde investeringen met betrekking tot de afvalstoffenheffing in latere jaren te compenseren. In 2024 is hier geen gebruik van gemaakt.

B1. Voorziening onderhoud schoolgebouwen gemeente
Het doel van deze voorziening is om de kosten voor groot onderhoud aan schoolgebouwen waarvoor de gemeente geheel of gedeeltelijk verantwoordelijk blijft (multifunctionele gebouwen met onder meer een onderwijsbestemming) te egaliseren. Daarmee worden sterke fluctuaties van uitgaven voor gebouwenonderhoud voorkomen. Omdat deze voorziening is gebaseerd op contante waarde wordt deze aangepast met inflatierente.
Aan de basis van deze voorziening ligt het beheerplan groot onderhoud schoolgebouwen en overige accommodaties. Na actualisatie van de beheerplannen groot onderhoud eind 2022 blijkt dat de voorziening van voldoende omvang is om de grootonderhoud kosten voor de komende 10 jaar op te kunnen opvangen. Uiterlijk om de vijf jaar wordt de voorziening herijkt voor de dan volgende periode van 10 jaar. 

B2. Voorziening groot onderhoud overige accommodaties.
Het doel van deze voorziening is om de kosten voor groot onderhoud aan de gemeentelijke accommodaties te egaliseren. Daarmee worden sterke fluctuaties van uitgaven voor gebouwenonderhoud voorkomen. Omdat deze voorziening is gebaseerd op contante waarde wordt deze aangepast met inflatierente.
Aan de basis van deze voorziening ligt het beheerplan groot onderhoud schoolgebouwen en overige accommodaties. Na actualisatie van de beheerplannen groot onderhoud eind 2022 blijkt dat de voorziening van voldoende omvang is om de grootonderhoud kosten voor de komende 10 jaar op te kunnen opvangen. Uiterlijk om de vijf jaar wordt de voorziening herijkt voor de dan volgende periode van 10 jaar.

B3. Voorziening riolering
Het doel van deze voorziening is om de kosten van het groot onderhoud en vervanging van het rioolstelsel over de jaren te egaliseren. Daarmee worden fluctuaties van uitgaven voorkomen. De basis van deze voorziening is het gemeentelijke rioleringsplan dat is vastgesteld in de Nota Riolering 2023-2026

B4. Voorziening groot onderhoud verzamelcontainers
Het doel van deze voorziening is om de kosten voor het groot onderhoud aan de verzamelcontainers te egaliseren. In 2024 zijn de kosten voor groot onderhoud aan de verzamelcontainers gedekt uit deze voorziening.

C1. Voorziening wethouderspensioenen
Op grond van de Wet Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers (Appa) is een voorziening getroffen voor de pensioenverplichtingen aan wethouders. Jaarlijks worden de verplichtingen op basis van nieuwe actuariële berekeningen herijkt. Voor het bepalen van de hoogte van deze voorziening wordt de door het ministere van BZK voorgeschreven wettelijke overdrachtsrente gehanteerd. Eind 2024 is deze rente aangepast van 3,16% naar 2,325%.
Het kabinet heeft het voornemen gemeenten te verplichten (op zijn vroegst per 01-01-2028) de opgebouwde pensioenaanspraken van actieve, gewezen en gepensioneerde deelnemers onder te brengen bij het ABP.

C2. Voorziening nadelige complexen Grondbedrijf
Bij een negatief eindresultaat van een grondexploitatie dient direct een voorziening getroffen te worden ter grootte van het volledige verlies. De voorziening nadelige complexen is gewaardeerd op eindwaarde. De voorziening is in de balans in mindering gebracht op de boekwaarde van deze complexen (activazijde van de balans). In die gevallen waarbij de voorziening hoger is dan de boekwaarde per complex is dat gebeurd tot de (netto) boekwaarde per complex nihil is. Het restant blijft in de voorziening aan de passiefzijde van de balans. Dit laatste bestaat per ultimo 2024 uit:

C3. Voorziening pensioencompensatie zwembadmedewerkers
Op grond van de uitplaatsing van een zestal zwembadmedewerkers is in 2015 een voorziening getroffen voor toekomstige verplichtingen die voortvloeien uit rechten op pensioen- en loonsuppletie.

C4. Voorziening verplichtingen afgesloten grondexploitaties
Deze voorziening is ingesteld bij raadsbesluit van 28 november 2016 (Technische aanpassingen grondexploitaties BBV) voor verplichtingen i.v.m. afrondende werkzaamheden die voortvloeien uit grondexploitaties die worden afgesloten.

C5. Voorziening Nelson Mandela brug
Voor de totale lasten van het ontmantelen, het verstevigen, de noodbrug en het gebruikers gereedmaken moet in het jaar dat de onveiligheid van de brug is vastgesteld een voorziening worden gevormd (nagevraagd bij Commissie BBV). De bijkomende kosten zoals vervangend vervoer, wegafzettingen en verkeersregelaars zijn onderdeel van de te vormen voorziening. Deze voorziening is om deze reden gevormd. De voorziening is vanaf nu nog bedoelt voor de huur van de tijdelijke brug en de opslag van het civiele kunstwerk.

C6. Voorziening bovenwettelijk spaarverlof
Medewerkers kunnen vanaf 1 januari 2022 bovenwettelijke vakantie-uren sparen. Hiermee kunnen medewerkers passend bij hun levensfase hun bovenwettelijke vakantie inzetten op een manier die aansluit bij hun persoonlijke levens- en carrièreplanning en het gemeentelijke vitaliteitsbeleid. Bovenwettelijke vakantie-uren die worden gebruikt voor verlofsparen, verjaren niet.
Bij verlofsparen is er sprake van arbeidskostengerelateerde verplichtingen die een niet voorspelbare opbouw en daarmee ook onvoorspelbare afbouw kennen. 

C7. Voorziening Jeugdhulp plus
Deze voorziening is om de risico’s op te vangen als gevolg van de landelijke ontwikkelingen om jeugdigen niet meer op te vangen via jeugdhulpplus (JHP), maar volgens de landelijke politieke wens deze jeugdigen op te vangen in kleinschalige voorzieningen. Het huidige vastgoed is ingericht op gesloten jeugdzorg, in combinatie met de dalende instroom JHP zorgt dit voor leegstand die niet wordt vergoed.

C8. Voorziening tunnelbak Europaweg (groot onderhoud)
Na een calamiteit en uitgevoerde herstelwerkzaamheden zijn aaneenvolgend constructieve inspecties geweest. Uit deze inspecties is gebleken dat in 2025 extra groot onderhoud nodig is. Het doel van de voorziening is om de totale lasten die samenhangen aan de uitkomst van de inspectie te laten landen in het jaar dat het is geconstateerd. Dit is in dezelfde werkwijze gebeurt als de Voorziening Mandelabrug.

C9. Voorziening Regeling Vervroegd Uittreden
De voorziening is getroffen voor de financiële verplichtingen tegenover ex-medewerkers en de fiscus. Bij de RVU nemen medewerkers ontslag en volgt er een (maandelijkse) ontslagvergoeding die de ex-medewerker in staat stelt om te overbruggen tot aan de AOW-leeftijd. De hoogte van de voorziening voldoet om de verplichtingen te kunnen dekken tot aan de AOW-datum.

A. Onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen
De onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen betreffen de volgende leningen:

B. Onderhandse leningen van buitenlandse instellingen
De onderhandse leningen van buitenlandse instellingen betreffen de onderstaande lening(en). De totale rentelast in 2024 bedraagt afgerond € 0,4 mln. 

C. Waarborgsommen
De waarborgsommen hebben vooral betrekking op verhuurde objecten en aangekochte gronden. Als de afspraken zijn nagekomen door de andere partij wordt de waarborgsom teruggestort.

A. Overige kasgeldleningen
Saldo van de kasgeldleningen is € 0

B. Banksaldi
De banksaldi betreffen negatieve banksaldi bij de BNG

C. Overige schulden
De overige schulden bestaan uit een veelvoud van kortlopende schulden aan diverse crediteuren. De volgende posten zijn groter dan € 0,5 mln.:

A. Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen, met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume
Deze post bestaat uit diverse posten van verschillende aard en omvang. De grootste posten zijn als volgt:

B. De van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren
Het verloop hiervan in 2024 is als volgt:

C. Overige vooruitontvangen bedragen die ten bate komen van volgende begrotingsjaren
Deze post bestaat uit diverse posten van verschillende aard en omvang.
De grootste post in 2024 is:

De gemeente kan voor de uitoefening van de publieke taak garanties te verlenen. Dit maakt het voor instellingen mogelijk geldleningen aan te gaan en daarmee investeringen te doen, die zonder deze garantie niet mogelijk is. Het betreft investeringen in activiteiten die de gemeente maatschappelijk van belang acht, zonder hiervoor directe financiële middelen beschikbaar te stellen. Daarbij is de overtuiging dat deze activiteiten met publiek belang anders niet tot stand komen. Garanties (ook wel borgtocht genoemd) zijn een vorm van financiële steunverlening. De gemeente loopt mogelijk financieel risico als een beroep wordt gedaan op een garantstelling. Om dit risico te beperken, stelt de gemeente als eis dat er sprake is van een zekere borgstelling (onderpand). Centraal staat dan ook de financiering van vastgoed en duurzame kapitaalgoederen, De garanties zijn verdeeld in:

Garanties met primair risico 
Bij een primair risico (gemeentegarantie) wordt de gemeente als eerstvolgende door de geldverstrekker aangesproken als de instelling (geldnemer) niet kan voldoen aan haar betalingsverplichtingen. 

Garanties met secundair risico. 
Bij een secundair risico (garantstelling door achtervang) ligt het primaire risico bij een andere partij (bijvoorbeeld een waarborgfonds). De gemeente loopt hierbij een secundair risico: de garanties worden verstrekt door het waarborgfonds (primair) en de gemeente is achtervang.

De financiële risico’s van de verleende garanties zijn opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderdeel risico’s concern.

Bedragen x € 1.000

Woningcorporaties
Aan woningcorporaties zijn garantstellingen verstrekt voor het kunnen uitvoeren hun kerntaak zijnde: het leveren van Diensten van Algemeen en Economisch Belang (DAEB). Onder DAEB wordt verstaan: investeringen in zowel nieuwe en bestaande sociale huurwoningen als in de directe leefomgeving. DAEB-activiteiten komen ten goede aan de primaire doelgroep: mensen met een laag tot modaal inkomen. De verleende garantstellingen zijn onder te verdelen in twee soorten risico’s: 

Primair risico
Gemeentegaranties
Dit zijn garantstellingen op leningen voor woningbouwcomplexen die, zowel in het bezit als in exploitatie zijn bij een corporatie. De looptijd van deze garantstelling is tot: - uiterlijk het einde van de exploitatie van het woningbouwcomplex door de corporatie; - het moment dat de garantstelling kan worden omgezet naar het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. In 2024 is het saldo van de garantstelling en het risico gelijk gebleven op € 129,98 mln. Dit uitwerking van dit financieel risico is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. 

Secundair risico
Achtervang bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Het borgingstelsel van het WSW is een gelaagde zekerheidsstructuur bestaande uit twee buffers en een vangnet van achtervangers:

• 1e buffer: Het risicovermogen van het WSW
• 2e buffer: De zogenaamde obligo (-verplichting) van alle deelnemende corporaties aan het WS

Vangnet: renteloze geldleningen van achtervangers:
De renteloze geldleningen worden als volgt over de achtervangers verdeeld:

• 50 % voor de Staat
• 50 % voor de gemeenten met de nadere onderverdeling:
• 25 % de schadegemeenten (gemeente waarin een corporatie actief is en waarvoor het WSW gebruik moet maken van het vangnet van achtervangers).
• 25 % alle gemeenten die in de achtervang inclusief schadegemeente 

In mei 2024 is een nieuwe uniforme achtervang-overeenkomst afgesloten met het WSW die alle voorgaande overeenkomsten vervangt. Voor de verstrekte garantstellingen tot mei 2024 blijven de afspraken gehandhaafd tot het einde van de rentevaste periode of einde looptijd van de garantstelling.

Ultimo 2024 is het door WSW (nominaal) geborgde leningenbedrag toegenomen met €8,6 miljard tot € 97,2 miljard. Het Zoetermeerse aandeel in alle gemeenten, niet zijnde schadegemeente, is afhankelijk van diverse factoren en niet kwanificeerbaar.

Door de nieuwe achtervang-overeenkomst is het in de tabel vermelde bedrag in de kolom “oorspronkelijke bedrag van de geldlening” hoger dan in de jaarrekening 2023. In de jaarrekening 2023 is alleen het bedrag opgenomen van verleende garanties aan corporaties die alleen aan de gemeente Zoetermeer waren gekoppeld. In de jaarrekening 2024 heeft het vermelde bedrag betrekking op alle verleende garanties van alle corporaties die in de gemeente Zoetermeer actief zijn.

In 2024 is het saldo van het door het WSW toegerekende Zoetermeers aandeel in de achtervang garantstellingen ten opzichte van 2023 toegenomen met € 52,404 mln. tot € 813,844 mln. De garantstelling is hoger geworden door:

• De aflossing van leningen door; jaarlijkse aflossing, einde looptijd en einde rentevaste periode.
• Het verlenen nieuwe garantstellingen voor herfinancieringen en nieuwe leningen.
• De jaarlijkse aanpassing van de verdeelsleutel door het WSW van het garantstellingsaandeel van de gemeente (saldo leningen van alle corporaties die in de gemeente actief/ waarde van het DEAB bezit in de gemeente) dit is van toepassing voor corporaties die in meerdere gemeenten actief zijn..

Het financieel risico van onze achtervang wordt miniem geacht en is niet als financieel risico aangemerkt.

Eigen woningen
De garanties voor eigen woningen (nationale hypotheek garantie) zijn niet in de tabel opgenomen omdat ultimo 2024 er geen primaire garantstellingen zijn en de secundaire garantstellingen zijn gevrijwaard door de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW). Voor de verleende garanties vanaf 2011 fungeert het Rijk als achtervang en is er geen financieel risico voor de gemeente.
Voor de nog lopende verleende gevrijwaarde garanties tot en met 2010 fungeert de gemeente als achtervang voor het WEW; Het financieel risico van deze achtervangpositie wordt nihil geacht.

Zorgcentra, gezondheidsinstellingen en sportverenigingen en overige instellingen
Er zijn leningen afgesloten door gezondheidsinstellingen, sportverenigingen en andere instellingen met een maatschappelijk nut, waarvoor de raad een garantie heeft verstrekt. De meeste garanties zijn van vóór 1996; in dat jaar heeft de raad besloten in beginsel geen garanties meer te verstrekken. Als onderdeel van de investeringsimpuls voor amateurverenigingen heeft de raad in november 2005 besloten om dit instrument in relatie tot deze verenigingen weer toe te passen. Met het verstrekken van een gemeentegarantie aan FC Zoetermeer is het saldo van het oorspronkelijke bedrag geldleningen aan sportverenigingen c.a. met € 1,975 mln. toegenomen. 

Toezicht op risico’s
De omvang en de risico’s van de garanties worden bewaakt en regulier via de geëigende instrumenten van de P&C-cyclus gerapporteerd aan de raad.
Specifiek voor garantstellingen zijn de financiële risico’s gemeentegaranties in beeld (zie de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing):

• Geldleningen aan woningbouwcorporaties
• Eigen woningen

Garantieaanspraken
Er zijn in 2024 geen garantieaanspraken.

Garantstellingen (bankgaranties)
Per ultimo 2024 waren bij de gemeente 26 bankgaranties met een totaalwaarde van afgerond € 29 mln. aanwezig. Het betreffen vooral garanties van aannemersbedrijven die de gemeente als financiële zekerheid vraagt bij de uitvoering van werken.

Artikel 53 van het Besluit Begroting en Verantwoording verplicht gemeenten om in de toelichting op de balans inzicht te geven in de financiële verplichtingen waaraan de gemeente is verbonden, voor zover:

• de verplichtingen financiële consequenties hebben voor toekomstige jaren en 
•  deze verplichtingen niet zijn opgenomen in een balanspost. Voorbeelden daarvan zijn langlopende huurcontracten en leasecontracten. Het is niet de bedoeling dat in de toelichting een lange lijst van meerjarig aangegane verplichtingen wordt opgenomen. Het gaat alleen om verplichtingen die politiek-bestuurlijk en financieel gezien van belang zijn.
  

De gemeente Zoetermeer hanteert een grens van € 500.000 per jaar welke de verplichting moet bedragen om te worden gezien als niet uit de balans blijkende belangrijke verplichtingen. Daarnaast dient te verplichting een looptijd te hebben van langer dan een jaar.

De bepaling van deze grens komt voort uit de overweging dat verplichtingen onder dit drempelbedrag geen materiële invloed hebben op de beslissingen van de gebruikers van de jaarrekening.
Door deze drempelwaarde te hanteren, wordt een balans gevonden tussen volledigheid en praktisch nut, waarbij alleen die verplichtingen worden gerapporteerd die een aanzienlijke impact kunnen hebben op de financiële positie en besluitvorming. Dit draagt bij aan een helder en relevant financieel overzicht, waarbij de gebruikers van de jaarrekening goed geïnformeerd kunnen blijven zonder overbodige details die het inzicht zouden kunnen vertroebelen..