De bezuinigingsopgave staat in onderstaande tabel:
Ten opzichte van het TB1 is het totaal van de maatregelen gedaald van 74 naar 73 door de samenvoeging van maatregelen 105 en 107 naar één maatregel: 106. Het bedrag van € 10,1 mln. dat betrekking heeft op het begrotingsjaar 2021 betreft 71 maatregelen. Twee maatregelen zijn grijs. Die hebben geen betrekking op 2021 maar gaan later in. Bezien vanuit het element ’financiën’ ziet het samengevatte beeld van de 71 maatregelen er als volgt uit.
Twee maatregelen zijn grijs. Voor maatregel 23, Integrale aanpak schulden en ondersteuningstraject, wordt in 2021 geïnvesteerd, de maatregel leidt niet tot een besparing in 2021. De tweede maatregel, 111 nieuw afvalbeleidsplan, draagt door het uitstel van de invoering vanaf 2024 bij aan de bezuinigingen. Van de overige maatregelen zijn 56 van de 71 maatregelen gerealiseerd. Dat is 73% van de oorspronkelijke bezuinigingsdoelstelling van dit jaar en gaat om een bedrag van € 7,424 mln. De overige 15 Maatregelen zijn in uitvoering. In voorgaande periodes is een deel van de opbrengsten afgeraamd. Dat aandeel is in rood aangegeven.
Uitgesplitst naar categorie maatregelen ziet het beeld er als volgt uit voor categorie 1:
Financieel is de opgave voor dit jaar vrijwel volledig gerealiseerd. In de categorie Oranje zit een negatief bedrag voor een investering voor Cultuurpodium de Boerderij die nog een aantal jaren doorloopt. De tegenhanger van deze post is de gerealiseerde lagere subsidie aan de Boerderij die ‘groen’ scoort.
De categorie 2 maatregelen laten een minder gunstig beeld zien.
Van de oorspronkelijke doelstelling van € 4,806 mln. aan taakstellingen is in 2020 een deel afgeraamd. Dat gaat om het uitgestelde afvalbeleidsplan en om het verschuiven van de maatregel gebiedsgerichte ondersteuning van 1 januari naar 1 mei. In alle gevallen gaat het om uitstel of latere realisatie van de maatregelen. De structurele taakstellingen worden gehaald, zij het later dan verwacht. De specificatie van de bijstellingen is te vinden in de eerste tabel en de toelichting per maatregel volgt hierna.
Toelichting per maatregel
De maatregelen voor het Sociaal Domein worden toegelicht per onderwerp, de overige maatregelen in volgorde van categorie en daarbinnen per programma.
Wmo/Armoede
23 - Integrale aanpak schulden en ondersteuningstraject
Een schuldhulpverlener is toegevoegd aan het Multi Disciplinair team. Zij heeft via dat team maar ook daarnaast een steeds betere verbinding met het team JGH. Eerste resultaten zijn waarschijnlijk volgens planning te zien in 2022.
31 – Anders organiseren bewindvoering
Er is ambtelijk onderzoek gedaan naar de haalbaarheid om de dienstverlening van beschermingsbewind (gedeeltelijk) in eigen hand te nemen. Het rapport is afgerond. Op basis van jurisprudentie en aan de hand van voorbeelden van drie gemeenten, is het nog niet houdbaar gebleken bewindvoering in eigen beheer te onderbouwen in verband met concurrentieoverwegingen. Commerciële bewindvoerders houden een rol in de uitvoering. Gevolg is dat het uitsluitend in eigen beheer uitvoeren niet mogelijk is. Het onderzoek geeft aanleiding om alternatieve stappen in gang te zetten die gericht zijn op uitbreiding van het aanbod in de gemeentelijke dienstverlening met lichtere alternatieven zoals budgetcoaching. En om verder te investeren in samenwerking met de rechtbank, bewindvoerders en met maatschappelijke partners om te komen tot proces- en kwaliteitsverbeteringen.
98 – Herinrichting Wmo en preventieve jeugdvoorzieningen
Deze maatregel kent 3 onderdelen: 1) Gebiedsgerichte ondersteuning 2) Clientondersteuning en 3) Subisdies. Aangezien de onderdelen 2 en 3 reeds zijn gerealiseerd gaat de toelichting bij deze maatregel over onderdeel 1 Gebiedsgerichte ondersteuning. In juni 2020 heeft de gemeenteraad ingestemd met het voorstel om onderdelen van het sociaal domein gebiedsgericht te organiseren, in de vorm van een samenwerkingsverband van een (klein) aantal strategische partners. Deze opdracht is gegund aan een combinatie van zorg- en welzijnsaanbieders die hiervoor samenwerken onder de naam InZet. InZet is gestart op 1 mei 2021. De instroom van klanten in het nieuwe samenwerkingsverband vindt gefaseerd plaats: inwoners met een nieuwe ondersteuningsvraag en inwoners die gebruik maken van de welzijnsactiviteiten en preventieve jeugdactiviteiten die onder InZet vallen stromen direct in bij InZet. Cliënten die een indicatie hebben van de gemeente voor begeleiding of dagbesteding stromen in zodra hun indicatie bij hun huidige aanbieder afloopt. Op dit moment ligt de focus van InZet bij een zorgvuldige overdracht van cliënten van aanbieders buiten InZet. Tegelijk zijn zij bezig met het vernieuwen van hun aanbod, wat noodzakelijk is om de opdracht te kunnen uitvoeren binnen het beschikbare budget.
Participatiewet
30 - Slimmere uitvoering participatiewet
Sinds 1 januari 2021 werkt het nieuwe team Inkomen en Zekerheid, met ondersteuning van de Wasstraat, voor diverse onderwerpen aan procesoptimalisatie. In TB1 1 2021 is al melding gemaakt dat de besparing van 83K in 2021 niet gehaald wordt door vertraging in verband met Corona en omdat de optimalisatie nog in voorbereiding is. Door afhankelijkheid van ingebruikneming van nieuwe software zijn de opbrengsten nog onzeker.
Jeugd
Maatregelen
4 - Onderwijs-jeugdhulp arrangementen speciaal (basis-)onderwijs
5 - Toevoegen GGZ expertise aan zorgteams op locatie
7 - Uitbreiding trajectbegeleiding jongerenwerk
8 - Doorontwikkeling POH-jeugd en schoolmaatschappelijk werk
9 - Pilot kostenbewust handelen in de toegang
11 - Inzetten op integrale zorg en ondersteuning: Beter samenspel
13 - Aanscherpen vervoer naar jeugdhulpvoorzieningen 14
15 - Verschuiving landelijk naar regionaal specialistische jeugdhulp
16 - Sturen op afname intensiteit bij jeugdhulpproducten
In 2019 heeft het college het ‘Actieplan Bouwen aan toekomstbestendige jeugdhulp’ vastgesteld waarin een aantal maatregelen waren beschreven om enerzijds de transformatie in het jeugddomein te bevorderen en anderzijds de kosten in de hand te houden. De maatregelen waren opgesteld naar aanleiding van een Rapport van de ‘Taskforce Jeugd Zoetermeer’ over het gebruik en de kosten van de jeugdhulp in Zoetermeer. Het Actieplan stoelde op de pijlers preventie, toegang, integrale zorg en het begrenzen van het gebruik van voorzieningen.
Bij het vaststellen van de Perspectiefnota 2020-2023 is het Actieplan Jeugd geïntegreerd in de concernbrede aanpak Ombuigen en Vernieuwen en is gestart met de uitvoering.
Nu de uitvoering van de maatregelen enige tijd loopt, is het nodig de huidige stand van zaken te markeren en te bepalen waar eventueel herziening nodig is. Het gaat daarbij zowel om een inhoudelijke herziening als om een financiële herziening.
Inmiddels zijn meer gegevens voorhanden die maken dat de verwachte besparingen en investeringen van maatregelen geactualiseerd moeten worden. Daarnaast zijn er ontwikkelingen die de uitvoering van de maatregelen beïnvloeden, maar die ten tijde van het opstellen van de maatregelen nog niet aan de orde waren.
In de praktijk is zichtbaar dat het bij een aantal maatregelen ondoenlijk is om per maatregel aan te geven wat het effect op de inhoudelijke en financiële doelstelling is. Dat heeft ons ertoe gebracht om een verdiepende analyse te gaan maken van alle maatregelen. Er wordt een bestuurlijke rapportage voorbereid waarbij in beeld wordt gebracht waar we vandaan komen, terug te kijken naar welke interventies zinvol gebleken en effectief zijn geweest en welke minder zowel qua inhoudelijk als financieel resultaat. Daarnaast brengen we in beeld waar we tegen aanlopen in een wereld die minder maakbaar blijkt te zijn om vervolgens lessen te trekken op basis van deze analyses. Deze analyse moet leiden tot nieuwe handvatten voor de toekomst. Het resultaat van deze evaluatie wordt ingebracht in het programma kostenbeheersing sociaal domein, waarvoor inmiddels een programmanager is aangetrokken.
Deze analyse vindt plaats in de maand september/oktober en de gemeenteraad wordt in een afzonderlijke memo over de uitkomsten van deze analyse geïnformeerd.
Categorie 2 – maatregelen (exclusief voorstellen SD)
44a - Stoppen met wijkvestigingen bibliotheek
De eerste taakstelling (€ 100.000) is in de voorlopige subsidiebeschikking 2021 ten uitvoer gebracht. De bibliotheek heeft bezwaar aangetekend, de bezwaarprocedure loopt nog. In de perspectiefnota 2022 is het openhouden van de vestiging Rokkeveen en ombouw naar een Huis van de Wijk opgenomen. Dit heeft financiële consequenties. Over de uitvoering hiervan en de financiële uitwerking is overleg met de bibliotheek gaande.
106 - Organisatieontwikkeling en efficiency/Inrichten ‘wasstraat’ procesverbetering
In het programma Ombuigen & Vernieuwen zijn de voorstellen 105 (Organisatieontwikkeling en efficiency) en 107 (Inrichten ‘wasstraat’ procesverbetering en verbeteren van de dienstverlening en efficiency) gebundeld in een efficiencytaakstelling van in totaal € 1,5 mln. De taakstelling voor 2021 is volledig ingevuld. De taakstelling voor 2022 en verder wordt voor het grootste deel ingevuld via een begrotingswijziging bij de begroting 2022-2025.
De taakstelling is verdeeld over de afdelingen, naar rato van de formatie-omvang. De bezuiniging wordt ingevuld door formatiereductie of bijvoorbeeld door goedkoper materiaalgebruik, inkoopvoordelen, minder inhuur derden, applicatiesanering en dergelijke. De taakstelling raakt de output niet, maar wordt gerealiseerd door efficiency.
111 - Invoeren diftar
Op 14-12-2020 heeft de raad ingestemd met het Afval- en grondstoffenbeleidsplan. Hierbij zijn ook enkele amendementen en moties aangenomen. De uitvoering van het nieuwe afvalbeleid is echter opgeschort, vanwege een verzoek tot referendum over het raadsbesluit. De raad heeft dat verzoek ingewilligd. Dat betekent dat de uitvoering van het beleid opgeschort blijft tot aan het referendum. Door het te organiseren referendum over het afval- en grondstoffenbeleid worden alle voorziene besparingen op de afvalinzameling en - verwerking de komende twee jaar in ieder geval niet gehaald. De hieraan gekoppelde OZB-verhoging wordt met twee jaar opgeschoven.
Categorie 1 – maatregelen (exclusief voorstellen SD)
73 - Omvormen Rosarium Rokkeveen
Het buurtinitiatief is opgestart en het dagelijks beheer is overgedragen aan buurtbewoners. Om een nul situatie te creëren is vanuit de kwaliteitsimpuls openbare ruimte eenmalig € 20.000 geïnvesteerd voor de overdracht van het Rosarium. Volledige omvorming van de rozenvakken naar gras zal niet plaatsvinden doordat het beheer is overgedragen aan de bewoners. De gemeente heeft een adviserende en toezichthoudende rol.
41b - Openhouden Cultuurpodium Boerderij onderhoud
Het voor onderzoek beschikbare bedrag is opgenomen in de voorlopige subsidiebeschikking en zal voor 50% benut worden om de formatie-uitbreiding te financieren. Voor de overige 50% is een investeringsplan gemaakt. De verantwoording gebeurt via de subsidievaststelling medio 2022. De maatregel loopt door tot en met 2025 en is dus nog niet volledig uitgevoerd.
78 – Aanpassen tijdverantwoording
Het onderzoek naar de mogelijkheden om de tijdsverantwoording eenvoudiger en goedkoper uit te voeren is opgestart en zal in de rest van het jaar 2021 nog verder uitwerkt worden. De rechtspositionele randvoorwaarden en gebruiksmogelijkheden van alternatieve applicaties wordt nader onderzocht. Het bedrag van de taakstelling wordt in 2021 ingevuld door uitstel van de vervanging van het financieel systeem.
108a/d – Ink parkeerexploitatie (parkeervergunningen, tarieven bezoeker, verruimen betaaltijden)
De verruiming van de betaaltijden is in februari 2020 doorgevoerd. Ondanks de hogere tarieven en ruimere betaaltijden wordt bij lange na niet de omzet gehaald van 2019 en zullen de inkomsten meer in lijn liggen met 2020. De bezoekersregeling is verlengd (zie CV637705977) tot eind 2022. De beoogde inkomstenstijging wordt niet behaald omdat er minder geparkeerd wordt dan voorzien en omdat er meer mensen gebruik van maken dan verwacht ook overdag. De verwachting is dat de gevolgen van Covid-19 ook in 2021 nog steeds zichtbaar zullen zijn in de parkeerexploitatie en dat pas vanaf 2022 een deel van de geraamde meeropbrengst gerealiseerd zal worden. Eerst in 2024 zal de volledige inkomstenstijging voor parkeervergunningen gerealiseerd worden. Financieel is er voor 2021 nog geen effect omdat er tegenover de lagere inkomsten een verwachte rijksvergoeding staat om de effecten van Covid-19 te compenseren.